Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal Grwnatika. Lehen Urratsak-[
baterako, Lezamara arte, etxera arte eta abar Bizkaian entzuten direla dio eta
honako hau, berriz, Fray Bartolomerena duzu:
(143) ...echeetara ardan cer cguin aldaguijecn, amar urteco umiac bere baquijce (p.
Bartolome, 73)
eta, jakina, Lezama eta etxea leku izenak dira eta esanaren arabera -raino zor
zaie. Zer esanik: ez, Fray Bartolomerena irakurriz, guk ez ditugula, Zaratek
bezala Lezamara arte eta horren antzekoak txartzat jotzen, baina horrezaz
geroxeago mintzatuko gara.
Bestalde, betidanik:oak ditugu denborazko aditzondoetan bi atzizki horien
arteko nahastekak, hor goian aipaturiko zenbait galdekarik: eta gainerako
aditzondoek agertzen digutenez; hots: noiz arte diogu gehienok, baina
Leizarragak noizdrano; orain arte, baina oraindaino eta horren antzekoak ere
bai; gaur arte eta gaurdaino, eta abar. Beraz, bi atzizkion arteko bereizkuntza
leku ala denbora esan nahi izatean komunzki badatza ere, ez, ordea, heti.
Horrez gain, bada ere zenbait sintagma hain atzizki bata zein bestea aukeran
har dezakeenik. Hala urliak esango du Errenteria(r)arte ez da autobusa
geldituko, eta sandiak Autobus hau Errenteriaraino doa; honako honek gorputz
dagoen lagunari Zeru(r)arte, adiskide! esango dio, eta harako hark Su-ziria
zeruraino igo da esango duo
Eta dudamudazko diren zenbait hitzekin, alegia berez ez leku ez denbora
adierazten ez dutenekin, nola esan: azken(a) arte ez zuen etsi ala azkeneraino
heldu zen?
Azkenik:, euskalki bakoitzaren jokabidea ere kontutan eduki behar da.
Askok heriotzeko ordu arte esango genuke, baina Axularrek heriotzeko
oreneraino dio. Hortaz, azken egun arte bezain ongi esana dago azken
eguneraino, datorren urte arte bezain zuzen datorren urteraino, eta abar, eta
abar.
lakina, Axularren hori -eta bost pasartetan ageri da, 130, 131, 134, 134,
143- guztiz normala da, hark ez baitarabil behin ere arte denborazko
sintagmekin, beti -(r)aino baizik; eta hala hargan beti honako hauek aurkitzen
ditugu: beranduraino (21, 124, 178); azken ponturaino (egotu, 34); azken
fineraino (iguriki, 140, iraun, 298, baratu, 301); azken eritasunerano (iguriki,
140); pontu hunetaraino (jarraitu, 358); zahartu hutsezko ponturaino (ezkarela
hillen, 42, eta iguriki, 45); denbora batetarano (iraun, 78), eta abar.
268