Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urraisak-I
(egunetik) egunera, (bertatik) berrara eta abar diogunean, denbora adierazten
dugu. Gogora ere Axularren gerotik gerora, biharretik biharrera eta
gainerakoak.
Bai eta hark berak eta bestek esan ohi zuten hantik harat eta hegoaldean ere
oraindik entzun daitekeen handik har(erYa, ez noski balio fisikoaz edo
lekuzkoaz bakarrik. Hau dela eta, diogun ere Axular eta gainerako antzineko
idazleen baitan, bai eta gaurko hegoaldeko erabileran, denborazko zentzua ez
ezen, zerbaiten ondorioa ere adieraztera heldu dela azken esaera hori. Hots, ez
du harrez gero bakarrik esan nabi, bai eta gertakari haren ondorio gisa ere.
1.4.4.4. Zertara
Atzizki horren beraren hirugarren balioa, zertara galdekariari dagokiona,
aurreko kasuetan aztertu ditugun zertan eta zertako galdekarien kidea da.
Hemen -ra atzizkiak inoren ekintza baten helburua, asmoa edo xedea adierazten
du lekua baino gehiago; esate baterako,
(114) (a) Lancrajoan da
(b) Aitzurrcra igo da
(e) Dantzara atera dim
Maiz, aurreko bi kasuetan bezalaxe, mugagabean erabili ohi ditugu horien
antzeko formak: hala nola, lotara, mezatara, ardotara, perretxikutara,
arkumetara etabar.
Sail berean sartu behar dira ere galdekari berari aditz nominalizatuen bidez
ematen dizkiegun erantzunak: erostera, izkutatzera, ajaltzera, konpontzera...;
bai eta elipsi baten bidez sorturiko beste hauek: erosterakoan, izkutatzerakoan,
ajaltzerakoan, konpontzerakoan... Hor gertatu den elipsia honen antzekoa
dateke: erostera (abiatze)ko (mementu)an.
Beste hauek, denbora adierazten dutenok, ere bai: prestatzerako, ikasterako,
egosterako... Noizko galdekariari dagozkio, beraz.
Hauek ez, ordea, baizik noiz galdekariari: etxerakoan, oherakoan,
bazkaritarakoan...
254