Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

1. Deklinabidea
abar- adierazten duo Kasu honi dagokion galdekaria Non da, beraz, baina
bizidunak direlakoei dagokiena Nor(en)gan edo Nortan, euskalkien arabera,
laster esango dugunez. Halere, eta aurki arituko gara honezaz, kasu honen
atzizkia hartzen duten zenbait izen-sintagmatako izenek badute beste baliorik
ere: hala nola, zerbait gertatu denbora edo noiz-a (goizean). Hori dela eta, nonnoiz
izena ematen diote kasu honi gramatikalari batzuek, atzizkiaren forma eta
balioa elkarrekin nahasirik edo berdindurik. Hartaraz gero, ordea, noiz ez ezen,
zenan (lanean) eta nola (hainbestean) eta zenbate(t)tan (mila pezetetan) eta
zenbatetan (askotan) besteak beste, izendatu beharko litzateke, balio guztiok
baititu. Egia da, halaz ere, noiz galderaz adierazten dugun balioa non kasuan ez
ezen, gainerakoetan ere nabarmentzen dela (noizko, noizdanik edo noiztik,
etab.), zenan galderaz adierazten duguna ere gainerakoetan ageri den bezalaxe;
beste balioak ez, aldiz.
Horregatik lau kasuok osara besarkatzen dituen eskema orokor hau eman
genezake eredu gisa:
INESrnüA
LEKU-GENITIBüA
ABLATIBüA
ADLATIBüA
1.4.2.2. Forma
Non
Nongo
Nondik
Nora
Noiz
Noizko
Noiztik
Noizera(?)
Zerran
Zertako
Zenatik
Zertara
1.4.2.2.1. Formari gagozkiala kasu inesiboaren atzizki nagusia -n soila da,
noski; hala nola, Donostian, Bilbon, Donibanen; zer esanik ez, izena
kontsonantez amaituz gero -en bilakatzen dela: esate baterako Gasteizen,
Parisen, Zarautzen. Zenbait aldiz, halere -gan eta -tan ere erabili ohi ditugu,
bai eta zu (nahiz zure) baitan ere, iparraldekoek batipat.
Antzina gauzak harrela ziren ala bestela ez dugu hemen auzitan ipiniko;
hortxe ditugu, bai, -n gabeko zenbait forma: hor, ezker-eskui, aitzin-gibel. ..
Bada ere arrazoi osoarekin dioenik singular mugatuaren ondoan bazela antzina
mugatzaile gabeko forma: hots; etxean eta etxen, aditz nominalizatua
deritzagunak dituen bien antzeko:jatean etajaten.
239