Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

(292) (a) Han dabiltza haurrak
adl:adb
(b) Handik etorri dira
adl:adb
2. Adberbioa
Eta gainera aditzondoari erantsi dakizkiokeen erlazio hizkiak izen sintagmak
har ditzakeenak baino gutxiago dira: -ekin, -entzat, etab., esate baterako, ez
ditu adberbioak hartzen.
Erlazio hizkiz nahiz gabe aditzari laguntzen berezko zeregina duen hitz
klasea da beraz, labur esateko, adberbioa. Hori dela eta, adizlagun orori
dagokionez, adberbioa ere esaldiari albotik bezala erasten zaion elementua dela
esan ohi da: hots, marjinala nolabait esan, kendu nahiz jarri haren funtsa erabat
aldatzen ez duena:
(293) Otsoa ikusi genuen (iaz)
Behar adina erantsi daitezkeelarik gainera:
(294) Otsoa ikusi genuen (iaz) (hemen) (ustckabean)...
Gehienetan horrela bada, halere, batzutan adberbioak aditzaren eskemari
berez dagokion osagarria dirudi eta ez albotik erantsiriko gehigarri hutsa.
Mugimenduzko zenbait aditzi, esate baterako, lekuzko osagarria berez
dagokiola dirudi: iritsi + nora. Eta gauza bera, edo bertsua, esan daiteke modu
adberbioei dagokienez ere, estuagoa baita hauek aditzarekin duten latura: iritsi
eta ongi iritsi sintagmen arteko aldeak ez dirudi horren marjinala.
Adizlagunak eta aditzondoak perpaus lokabeetan agertzen dira, gehien
batean. Hala eta guztiz ere, perpaus konposatuetan mendeko esaldi batez ere,
jokatuz zein ez jokatuz, gerta daiteke: gero joango gara, arratsaldean joango
gara, amaitutakoan joango gara, amaitzen dugunean joango gara, etab.
Adizlagunei dagokienez, ezer guti gaineratuko dugu kapitulu honetan,
hemen aipa litezkeen kontu asko deklinabideaz aritu garenean esanak baitaude
(ikus atal honetako 1.4., 1.5.3.etik aurrera eta 1.6.). Oraingo honetan
aditzondoetara mugatuko gara gehien batean.
311