Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

2. Izenordatnak
Dena dela, gizona bera gabe, askotan bera bakarrik agertuko zaigu
Mendebaleko euskalkietan. Baina bera hau neu, heu, zeu, geu izenordain
indartuen parekoa litzateke. Hain zuzen, hirugarren pertsonakoa izango
litzateke. Kontua da bata eta bestea baldintza beretsuetan agertuko direla.
Adibidez:
(51) (a) Edumek badaki bera dela politena
(b) Zuk badakizu zeu (zeron) zarela politena
Baina hemen ere, bai bera eta bai zeu, biak, dira galdegai.
(Hala ere, hortik aparte, bera erabili ohi dugu hirugarren pertsonako
izenordain gisa. Lehenago aipatua izan dena berriro aipatu beharrean erabili ohí
dute mendebaleko euskaldunek. Orduan garbi dago ez dela egiazko forma
indartua, forma erreproduktiboa baizik, Altubek esango lukeen bezala:
(52) Eleizalde zenaren izen maiteak: baditu zenbait kutsu, berak ez baitzituen bere
usteak (...) izkutuan gorde sekula (Mitx.219)
Hemen bera-ren ordez ez genuke neu edo zeu edo horrelakorik erabiliko.
Baina, galdegai balitz bai).
Ekialdeko euskalkietan izenordain indartu hauek badute beste balio bat ere.
Alegia, berak egin du 000 nihaurk esan diot diotenean, berak eta berak bakarrik
edo nik eta neuk bakarrik esango balute bezala da.
Aipatu diren kasu hauetatik aparte, badirudi forma soilak erabil daitezkeela:
(53) (a) Guazan laster icustera charri iIla, ta nic esango deutsudaz icenac
(Moguel, 85)
(b) Zuk esan dozuna eguija bada... (Moguel, 85)
(e) Alan jazoten da nic ezagutu ditudan zure biarguintzacuacaz (Moguel, 51)
(d) Alan esaten dcutsagu guc (Moguel,47)
Era berean, bokatiboan ez dago forma indartuentzako lekurik:
(54) (a) Zu, adiskide(a), zatoz hona (eta ez *Zeu adiskidea...)
(b) Hi, Joxe, zer moduz habil?
Perpausa ezezkoa denean ere, badirudi ez dagoela izenordain indartuak
erabiltzeko joerarik (izenordain hori ere, behintzat eta horrelakoen laguntzan
agertzen ez bada, gorago ikusi den bezala).
45