Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal Gramattka. Lehen Urratsak-I
(280) Etxe bi (mugagabe) :#- Etxe biak (mugatua)
Nolanahi ere, puntu hau eztabaidagarri gerta liteke. Nonna bezala, eta eman
dugun arrazoiagatik (trukaketagatik), etxe bat-en ordez eta balio beretsuaz
etxea esan daiteke, baina ez etxe bata, hau mugatua baita, etxe biak edo bost
etxeak bezalaxe. Beraz etxe bat eta ette bata ez da gauza bera:
(281) (a) Aim batek ba omen zibJen bi seme ta bi alaba. Alaba bata handia omen
zen em bestea, ordea, txiki txikia
(b) Nagusi batek bi etxe omen zibJen. Etxe batean Aste Saindua pasatzen
amen zuen, em bestean, berriz, udako oporrak
(Azken adibide honetan sinkretismo osoa gertatzen da mugatu eta
mugagabearen artean, batetanlbatean bereizketarik egin gabe. Euskalki askotan
gertatzen da hau).
Berriki entzuna dugu ere (Unibertsitateko ikasturtea hasterakoan,
Errektorearen hitzetan):
(282) ...hizkuntza bataren eta bestearen nonnalizazioa....
(edo antzeko zerbait)
Literaturan ere ez dira adibideak falta:
(283) (a) NoIacoac ordea? Araco Davidec esan zibJen bezalacoac, chit asro:jakiflac,
gau batac besteari alear... (Larramendi, 5)
(b) Oraindaf'io sortu diran argiac izan dira argi au 000 ori, argi bata 000
bestea, argi illunago 000 arrazago... (Larramendi, 2)
(e) Bada bakea eta bakea. Bake bata Jaungoikoarena da ta bestea etsai
galgarriarena (Mendiburu, 301)
(d) Zenbat neke dakarten lan batak em beste guziak badaki dakienak zein
andia den gaitzerako gure grifia ta zein nagi astuna gauz onerako gure gogoa
(Mendiburu, 304)
(e) Begiratu zion Apostol batak besteari ta galdetu zion: Au zer da?
(Mendiburu, 321)
(f) Seme bata escolauba da, libum zalia; badaqui erdera, ta eusqueratuten
deuscuz, gaba igaroteco, iracurri dituban ipuinak, bafla ipuin onac, garbi ta
ifloren calte bagacuac (Mogel, 95, 96)
Esan dugu bat zenbatzailea eta -a artikulua elkarrekin truka daitezkeela
zenbait kasutan eta arrazoi horregatik ette bat-en pareko edo kidea, etxe bata
102