Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

4.2.3.2. Izenondo bihurtutako izenak
Alderantzizko prozesuak ere badira:
(597) (a) In[crnuan bcLiko zorigailz zintezke
(b) Adin gara ( = Adin bereko gara csateko)
4. AdJetiboa
Askotan, nolabaiteko metaforak edo osatzen ditugu izen bat izenondoaren
lekuan ezarriz eta, beraz, izenondoaren lana eginez:
(598) (a) Pcrtsona oi/oa
(b) Pcrtsona zorria
(e) Gizon debru hori!
(d) Emazte zi/ar hori
(e) Gizon asLOa
Hauetan denetan oilo, zorri, debru, zilar, asto adjetibo bihurtuak daude. Zer
esanik ez, horrelakoak ahozko hizkeran oso erabiliak dira. Azken batean,
pertsona bati beste zerbaiten, animalia baten adibidez, ezaugarriak aplikatzea
oso baliabide erabilia dugu.
4.2.4. Izenondoaren mailakatzea
Zerbaiti buruz hitzegitean, polita dela esan daiteke adibidez, besterik gabe:
(599) (a) Etxc polit bat dago salgai
(b) Edurnc ncskapolita da
Hemen etxearen edo neskaren politasuna baiezten da, inolako ñabardurarik
gabe, erabat. Baina gauzak ez dira beti erabat txuri edo erabat beltz gertatzen.
Gauza batzu beste batzurekin konparatzen ditugu eta, horrela, erabiltzen
ditugun izenondoak nolabait mailakatu beharrean aurkitzen gara. Horrela, etxea
polita da gabe, askotan etxea polit-po!ita dela 000 nahikoa polita edo hain polita
eta abar, esan beharrean aurkituko gara.
Izenondorik gehienek --eta zenbait adberbiok ere bai- ametitzen dituzte
mailak. Adibidez, lehengo adibidearekin jarraituz, polit adjetiboak kualitate bat
adierazten du, baina politasun-maila asko izan daitezke: gauza bat bestea baino
politagoa izan daiteke, edo aski polita edo oso polita, politegia eta abar. Baina
badira adjetibo batzu, duten esanahi bereziagatik, mailarik onartzen ez dutenak.
Adibidez, begibakar adjetibotzat har dezakegu:
177