Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. LehenUrratsak-[
1) Euskaldunaren hizkuntz sena edo intuizioa. Hauxe da, hain zuzen ere
goiko adibidearen kasuan erabili duguna.
2) Estatistika: maiztasun handiena duen ordena ez markatutzat joko da.
3) Perpaus menderatuetako hitz ordena. Hauetariko zenbaitetan ezinbesteko
ordena erabili behar izaten dugu. Hauxe da oinarrizko ordenari darraiola
kontsideratuko duguna. Egia da, nolanahi ere, ordena ez markatua eta
oinarrizko ordena ez doazela beti elkarrekin loturik eta, hortaz, erizpide hau
beste bietarik berezi behar litzateke menturaz. Halaz guztiz, puntu batean
bederen erabilgarri gertatuko zaigu eta beste bi erizpideei kontrajartzen ez zaien
neurrian, gure azterketarentzat ere balioko digu.
Ez da hemen tokia, erizpide hauek erabilirik zer ondorio ateratzen den
eztabaidatzeko. Esan dezagun, hitz batez, honako emaitza hauek ditugula:
- subjetua (S) aurrean ematen da, mintzagaiaren lekuan
- aditza (A) hondarrean ematen da
- objetua (O) aditzaren ezkerrean agertzen da, irazkinaren barnean.
Lehenbiziko puntuak ez du inolako dudarik uzten eman ditugun hasierako bi
erizpideak ezartzen baldin baditugu. Jakina, hirugarren erizpidea ezin dezakegu
balia, ez baita ezinbesteko ordenarik (subjetuei dagokienez, mendeko
perpausetan).
Bigarren puntua ere nahikoa ongi betetzen da, batez ere aditz
iragangaitzekin. Aditz iragankorrekin ez hain ongi, ordea. Alabaina, honako bi
hautabide hauen arteko aukera egitea ez da biziki erraza:
(44) (a) Aitak sagarrajan du (S / O A)
(b) Aitakjan du sagarra (S / A O)
Halan eta guztiz ere, gramatikalari gehienskoenek diotenez, aditza
hondarrean emateko joera bizia dugu euskaldunek, eta euskaldun gehienen
intuizioaren arauera ere, badirudi S / OA ordena hau jatorrago edo ematen
dugula. Estatistikek ere, testu idatzietan egindakoek bereziki, ondorio bera
ematen dute.
372