24.01.2013 Views

Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

1. Hitz ordena<br />

aski da edozein euskal testu hartzea, aditza maíz baino maizago, hondarrean ez<br />

dela ikusteko. Eta ez perpaus luze batzu darraizkiolarik bakarrik. Bestela ere<br />

gertatzen da.<br />

Aditzaren eskuineko elementu horletaz zer esan, beraz? Gutienik hiru puntu<br />

hauek berezi behar genituzke:<br />

- Irazkinaren barnean gertatzen dena<br />

- Irazkinetik kanpo jazotzen dena<br />

- Esaldiaren diskurtsuaren ingurumena<br />

1.8.1. lrazkinaren harnean<br />

Lehenago S A O ordena aipatzean halako dudaño bat bagenuela aitortu<br />

dugu, ez ote zitzaigun hau S O A ordena bezain naturala. Egia da sarritan<br />

irazkineko elementuak aditzaren eskuinean agertzen direla (oroit, esate<br />

baterako, T. Agirrerenganikako aipuaz); galdegaiarekin berarekin ere gerta<br />

daitekeela ikusi dugu, bai eta irazkineko elementuak oso luze eta konplikatuak<br />

direnean ere. Irazkinak aditzaren eskuineko hedamena izan dezake, beraz.<br />

1.8.2. lrazkinetik kanpo<br />

Baina aditzaren eskuineko osagaiak ez dira beti eskuinera (doinuak<br />

lagundurik) igorritako galdegaiak, edo osagai luzeak. Beste batzutan,<br />

mintzagai gisa hanpatu gura ez diren osagaiak baizik ez dira.<br />

Esplika dezagun apurtxo bat guzti hau. Ikusi dugu aditzaren ezkerreko<br />

posizioak aski ongi zedarrituak direla mintzagai egituraren barnean, ordena<br />

markatuan partikularki. Alabaina galdegaia badelarik, haren ezkerreko<br />

elementuak, ia automatikoki, mintzagai gisa puztuak dira:<br />

(52) (a) llaurrari sagarra, nik eman nion<br />

(b) Etxean, neuk agintzen dut<br />

Baina batzutan gertatzen zaigu delako hanpatze hori biziki gaizki datorkigula<br />

eta orduan, bestelako biderik ez denez, hanpatu nahi ez dllglln osag:ai hori<br />

aditzaren eskuineko aldean emateaz ht-stt:" nosihilit'lt.'r:t-<br />

375

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!