Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

edanzuen
1. Izena
Hala ere, hizkuntza batetik bestera gauzak nahikoa aldatuak agertzen
zaizkigu. Adibidez, mahatsa euskaldunontzat zenbakaitza da: ezin esan daiteke
*hamabi mahats, ez eta *hamabi mahatsak ere. Gaztelaniaz, ordea, doce uvas
lasai lasai esan daiteke. Guk mahatsa ez dugu kontatzen. Kontatzen ditugunak
mahats aleak dira.
Berriak edo albisteak, euskaraz, gaztelaniaz bezala, zenbakarriak dira: Zer
berri? Berriak oro zahar! Edo berri txar bat eman behar dizut eta abar esan
daiteke. Ingelesez ordea, news s letraz bukatzen bada ere, singularra da, eta
zenbakaitza: bi albiste esateko, Two pieces of news edo two bits of news
(hitzez hitz: bi albiste atal edo bi albiste puska). Hortaz, izen bakoitza zer
nolako zenbatzaileekin joan daitekeen jakin behar da.
Bestalde, izen batzu bi modutara erabil daitezke: adibidez, kafea honako bi
testuinguru desberdinetan agertu zaigu:
(24) (a) Kafea
(b) Litro OOt kafe
Hemen kafea zenbakaitzat hartua dago. Baina beste esaldi hauetan ez:
(25) (a) Bost kafe hartzen ditu egunero (bost kikarakada, alegia)
(b) Bi kafeak: nahastu zituen (alegia, mota bate/w eta beste/w kafeak nahastu
zituen esango balu bezala)
Hots: kasu hauetan kafea zenbakarria da, baina jadanik ez du esan nahi
likido jarrai bat, masa modura ulertzen dugun zerbait, baizik kafe mota edo
kafe katilukada 000 antzeko zerbait.
Argi edo su ere berdin:
(26) Argi handia dago gela honetan
esaten duenak argia masa-izentzat hartzen du, zenbakaiztzat, hortaz. Baina
honako beste hau esaten duenak ez du horrela hartzen:
(27) Bost argi piztu zituzten
Bigarren honetan, argi zenbakarria da, bost kandela edo bost bonbila edo
bost zuzi piztu zituzten esango bagenu bezala.
33