Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-I
(163) (a) Neure izena (...) gora eta behera erabilia izan denez gero... (Mitx. 212)
(b) Neure herriak (...) hulSik eta tatxarik badu ugari (Mitx.212)
Hortaz, oso zail dela dirudi lege zorrotz eta salbuespenik gabea ematea.
Hiztunek behintzat ez dirudi erabat betetzen dutenik. Eta horren arrazoia izan
liteke forma hauek bikoitzak izatea: bihurkariak alde batetik, eta indartuak,
indartu soilak, bestetik.
2.3.7. Azken ohar parea
Hemen genitiboaz esan dugunak balio behar du genitiboarekin zerikusia
duten formetarako ere: eneganlneuregan; zurekinlzeurekin; guretzatlgeuretzat
eta abar.
Eta bigarren oharra: bihurkari hauen aurrekoa nor, nori eta nork bakarrik
izan daiteke eta ez, adibidez, forma alokutiboetan eta, agertzen den laugarren
pertsona hori:
(164) O emaztea, handi dun hire fedea (Leiz. Mt. 15,28)
dun da-ren forma alokutiboa baita. Beraz, hor agertzen den hi hori ez da ez
nor, ez nork, ez nori. Hona hemen beste adibide polit bat, non biak, forma
bihurkaria eta ez-bihurkaria ageri diren:
(165) Hik eure (+bihurk.) buruaz testifikatzen duk, hire (-bihurk.) testimoniajea
eztuk sinhesteko (Leiz. lo, 8, 13)
2.4. hen sintagmaren ardatz izena isil daiteke
Izenordainen sailean ez ditugu sartu ohizko gramatiketan izenordaintzat
hartu izan diren zenbait elementu. Adibidez, izenordain pertsonaletan ez ditugu
lehen eta bigarren pertsonakoak baizik aipatu. Eta halaxe da: berez pertsonatzat
lehenbizikoa eta bigarrena bakarrik har ditzakegu. Hirugarren pertsona deitzen
den hori ez da, berez, pertsona: pertsona nahiz beste edozer izan daiteke.
Zenbait gramatikatan bera eta gainerako erakusleak (hau, hori, hura) hartu ohi
dira hirugarren pertsonako izenordaintzat. Hori horrela izanez gero, erakusleak
eta antzekoak bi aldiz sailkatu beharko genituzke: batetik determinatzaile
modura eta bestetik izenordain madura. Adibidez:
70
(166) Gizon hura ez zait batere atsegin