Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-[
IZENA:
A.Arrunta
B. Berezia
A.I. zenbakarria
A.2. zenbakaitza
1.2.1. Izeo arruntak eta izeo bereziak
A.I.I. biziduna
A.I.2. bizigabea
Izen sintagma osatzeko, zenbait izenek nahitaezko dute, normalean,
mugatzaile deitzen dugun elementuren baten laguntzan agertzea, edo zenbatzaile
baten laguntzan agertzea 000 bien laguntzan agertzea.
(7) (a) *Emakume ibili da gure bila
(b) *Etxe erosi dugu Zumaian
Perpaus horiek ez dira zuzenak. Arrazoia da perpaus horien izen sintagmek
deterrninatzailea falta dutela. Falta duten hori erasten badiegu zuzenak gertatzen
dira:
(8) (a) Emakumea ibili da gure bila
(b) Etxea erosi dugu Zumaian
(e) Zenbaít gízon ibili da gure bila
(d) Etxe asko erosi dugu
lzen sintagma osatzeko determinatzailearen beharra (eta bereziki mugatzaile
deitzen dugunaten beharra) duten izenak izen arruntak direla esaten dugu.
Hortaz emakume eta etxe izen arruntak dira: leku, zuhaitz, txakur, liburu,
auto, egokitasun, ibilera,... normalean mugatzailea behar baitute.
Izen sintagma osatzeko mugatzailearen beharrik ez duten izenak izen
bereziak direla esango dugu:
(9) (a) Joxe ibili da zure galdezka (ez Joxea)
(b) París Frantzian dago (ez Parísa)
(Hala ere, testu zaharretan posible da izen berezi hauek mugatzaile eta guzti
ikustea: Jondone Periagaz, Aira San Franziskua, Jesusa (Jesus-en ordez) eta
antzekoak).
26