Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-[
esan daiteke, alegia, Iainkoagango bidea, etxerako bidea-ren ordez etxeko
bidea esan daitekeen eta betidanik gaurdaino esan den bezala.
Hori dela eta, -(ren)ganako eta -rentzat (edo -rendako) ez dabiltza inoiz
elkarren lehian eta hiztunak ez ohi ditu biak elkarrekin nahasten, lehenak
adlatibo balioa hobeki gorde eta bigarrenari destinatiboarena gehiago dariolako
edo; eta hori, bai eta -rentzat esan beharrean -rentzako izenlaguna erabili
nahiago bada ere, biok bereiziz, alegia:
(127) (a) LagunarcnlZat (-renclako) ireki c1ut bidca (= adizlaguna)
(b) Lagunarentzako (-rendako) bidca ireki dut (= izenlaguna)
Bigarren hau ere eta laguna(ren)ganako bidea aise bereizten ditu hiztunak.
Eguneroko hizkeran, halere, ez ditugu komunzki -tzat eta -tzako, adizlaguna eta
izenlaguna, bereizten, biak adizlagun gisa erabiltzen baizik, non bata non
bestea gehiago. Biok, beraz, eta laguna(ren)ganako bidea, maitasuna, higuina
eta abar ez dira borrokan elkarrekin ari.
Bai, ordea, -rako eta -rentzat. Beti ez, noski. Euskalki batzuetan -rentzat
(edo -rendako) bakarrik erabiltzen dute eta hala bi nafarren ahotik entzun
berriak ditugu honako hauek:
(128) (a) Hemen egin bchar den lan batentzat eskatu dut
(b) Bi miloiko presupuestoa egin dut batzarrarentzat
Bakarra erabiltzen duten euskaldunek ez dute, beraz, buruhausterik. Baina
mendebaleko euskaldunik gehienok esaldi horietan lan baterako eta
batzarrerako esango genuke. Hiztunok noiz bataz noiz besteaz baliatu, hori da
nolazpait hemen konpondu beharra.
Garbi dago bizidunek ezin har dezakete1a -rako, beti -rentzat baizik; hala
nola, nere- edo nire- edo enetzat, harentzat, aitarentzat...; bizigabeek, aldiz,
bai. Exenplu honetan ditugu biak:
(129) Neurctzat bchar dut soincko hori dantzarako
eta Kardaberazen beste honetan ere bai:
(130) Eta guzia ez guretzat, baicic Iaincoarcn gloriaraco izan dcdin (Kardabcraz, 5)
Bizigabeek, haatik, -rako ez ezen, -rentzat ere har dezakete eta berez -noiz
bai eta noiz ez gero esango dugu- eztarriarentzat eta eztarrirako, gibelarentzat
262