Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-I
4.2.2.3. lzenondoa eta aditzondoa
Sarri samar adjetibo soilak:, inolak:o mugatzailerik gabe, adberbio funtzioa
betetzen duela dirudi. Hori argi dago -ik atzizkia edo besteren bat erasten
diogunean adjetiboari: bizirik, pozik, isilik, tristerik, osorik... Hauek adberbio
direla esango dugu.
Baina inolak:o atzizkirik gabekoak ere baditugu:
(587) (a) Gogor ematcn badiozu hautsiko da
(b) antzo jokatu duzu
(e) Luze mintzatu zitzaigun
(d) Merke erosi genituen liburuak
Gogor, zintzo, luze eta merke, beste testuinguru batean izenondotzat
hartzeko ez genuke inongo oztoporik izango, baina kasu honetan mugagabean
doazelarik, beharbada aditzondotzat har litezke. Lehenbiziko hirurak: behintzat
hala dirudite, zeren gogor, zintzo eta luze ez dirudi inongo izen sintagmari
dagozkionik, aditzak: adierazten duen ekintzari baizik. Alegia, luze mintzatu
esaten dugunean mintzatzeko moduaz ari gara. Hala ere, gauza ez dago hain
argi merke-ren kasuan. Hemen merke nolabait liburuei dagokie eta ez, erosteko
moduari.
Dena dela, atzizkiren bat dutenean adberbiotzat hartzeko eskubide osoa
dugu. Besteetan, ez dakigu. Hala ere, hauek denek nola galderari erantzuten
baldin badiote, normalki adjetibo hori mugagabean joango zaigu. Bestalde,
delak:o adjetibo-adberbio hori atzizkidun adberbio batez ordezka daitekeenean,
adberbiotzat har liteke. Bestela ez. Adibidez:
(588) (a) Gogor eman = gogorki (edo era gogorrean) eman
(b) Zintzo jokatu =zintzoki jokatu
(e) Luzc mintzaLu = luzaro mintzalU
(d) Merke crosi :t: *merkeki erosi? era merkean erosi
Hortaz, gogor, zintzo, eta luze kasu honetan adberbiotzat hartuko ditugu,
baina ez merke.
Horrela jokatuz gero' bestalde, ongi esplika daiteke zenbait adjetiboadberbioren
anbiguitatea. Adibidez:
174
(589) Edurnc doLore ibiltzcn da