Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

2. Adberbtoa
osatzen dute nolabait aditzak (edo izenondo-aditzondoek) esaten duena, baina
ez denek edukin mota bera erantsiz: batzuk noiz-nongoak ematen dituzten
bitartean, beste batzuk modua edo maila adierazten dute eta beste batzuk,
azkenik, hiztunen esaldiarekiko jarrera azaltzen dute. Denek ez dute, bestalde-,
aditzarekiko lotura bera edo jokabide sintaktiko bera.
Hiru sail handi egin ditzakegu, beraz, besteak beste:
a) Zirkunstantziaren bat adierazten dutenak. Aditzondo hauek, nolabait esan,
esaldiari noiz-non gertatzen den markoa ezartzen diote:
(306) (a) Giltzak galdu zaizkit ... hemen
(b) Kotxea erosi nuen ... atzo
Dena den, eta gorago ere esan dugun bezala, aditzondoa ez da horren
maIjinala. Bestalde, mintzagai-galdegaien arauak gordez, bestelako elementuak
bezalaxe mugi daitezke aditzondo hauek ere esaldiaren barnean inolako eten
edo pausarik gabe.
Aurrerago ikusiko dugun bezala, leku eta denbora aditzondo hauei maiz
erasten zaie ondotik aposizio bat, bere esanahia indartu edo zehatzagotu egiten
duena: Iwr goian, bart arratsean, hemen bertan, lehen garai batean...
b) Aditzari nozioren bat erasten diotenak, hau da, modua edo maila
(zenbatekoa) adierazten dutenak. Hauek aditzarekiko latura estuagoa agertzen
dute, aditzari berari, nolabait esan, laguntzen baitiote:
(307) (a) Mikcl benetan mintzatu zcn
(b) Ama oso hascrrctu zcn
(e) Dcnak ongi iritsi zircn
Zenbaitetan, ordea, moduzko aditzondoa esalditik kanpora bezala gertatzen
da eta hiztunak esaldiari buruz duen jarrera agertzen du:
(308) Zoritxarrcz, langabczia handituz doa
Azken kasu hauetan aditzondoa, edo adizlaguna, eten edo pausa batez
berezten da esalditik.
321