Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. LehenUrratsak-[
(15) (a) 000
1.4. IRAZKINA
1.4.1. Definizioa
eta nik, etxea
(b) ama berriz, merkaturajoan da
(e) eta p, lanera joan (da)
Irazk:ina delako honi errema ere deitu ohi zaio eta, orain artekoa kontuan
izanik, argi ikusten da mintzagaiaren kidea dugula edo, hobeki esateko, haren
osagarria.
Esan izan da irazk:ina informazio berria dakarten elementuek osatzen dutela,
baina definizio hau gure ustez estuegia da eta ez digu arras gogoa betetzen,
nahiz baduen dudarik batere gabe zerbait funts. Dena den, eta informalki,
hemen, irazkina, predikazioaren edukina biltzen duten sintagmek osatzen
dutela esanen dugu. Beraz, mintzagaiari buruz esaten dena gorpuzten duela
dirudi. Jakina, predikazioaren ardatza denez gero, irazkinari dagokion
elementua da aditza.
Gramatika askotan irazkina eta galdegaia nahasirik agertzen dira, baina hobe
litzateke bi kontzeptuak elkarrenganik bereiztea. Galdegaia, hortaz, irazkinaren
barnean hanpatua den elementu gisa kontsidera genezake. Kontzeptu
hertsiagoa, beraz. Horrenbestez, ohar gaitezen mintzagaiaz hitz egin dugunean
ere mintzagai hanpatua ager zitekeela esan dugula. Bada, hemen ere antzera:
irazkinaren barman elementu bat ager daiteke denen gainetik nabarmen eta hori
izanen dugu galdegaia.
Ordena ez markatua duen perpaus batean ikus daiteke guzti hau:
(16) Patxik esnea edan du
Perpaus horrek, jakina denez, bi interpretazio diferente izan ditzake: batean,
esnea ez da hanpatua, zer gertatu den edo Patxik zer egin duen besterik gabe
esaten baitu. Beste interpretazio batean, alabaina, Patxik zer edan duen esaten
du hiztunak (aurkaritzako joko batean ikusten den bezalaxe: eta ez ardoa).
Irazkina (hau da, esnea edan du) berdina da bi interpretazio horietan, baina
bigarren interpretazioan baizik ez da agertzen galdegaia (esnea). Esan gabe
364