Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urraisak-I
Izan ere, perpaus honetan ez dugu aditzera ematen beste inor doanik. Baina
nor eta nori agertzen badira, (B)-n bezala, galde liteke ea zein den interpretazio
zuzena, (B') ala (B"):
(185) (B) Etxcrajoan nintzaion =(B') Ncure ctxerajoan nintzaion
(B") Bere ctxera joan nintzaion
Euskaldunak badaki interpretazio zuzen bakarra (Bll) dela eta ez (B').
Ooiko adibideetako hirugarren eta azken perpausak, aldiz, anbiguoak direla
esango genuke. Zein egoeratan esaten diren kontutan hartu beharko da.
Dena den, guri interesatzen zaiguna hau da: badira berez izenlagun bat
eskatzen duten izenak (ahaidegoa adierazten dutenak, adibidez; hemen sartuko
genituzke maisu, andereño, buruzagi eta antzekoak ere; baita etxe, herri eta
antzekoak ere), baina sarritan ez dugu esaten zein etxez edo noren aitaz ari
garen, hori ulertutzat ematen delako. Askotan, hala ere, anbiguitatea gertatzen
da. Jakina, anbiguitatea hausteko bideak baditu hiztunak. Elkarrizketa batean,
adibidez, aski da galdera bat egitea: noren aira? esate baterako.
Beste batzutan aditzean doan datiboak esango digu zein den izkutuan dagoen
genitibo horren erreferentzia. Adibidez:
(186) Andoniri aita gazterik hil ziLzaion
esanda ere, Andoniren aitaz ari garela ulertzen dugu, nahitaez. Eta hori, bere
izenlaguna sartu gabe.
Genitiboan doan izenordaina askotan ezabatu egiten dugula esan dugu. Hala
ere, batzutan, jartzea komeni zaigu, baina zein? Euskaldun jatorra, bere
familiaz edo etxeaz ari delarik, plurala erabiltzearen aldekoa da eta ez
singularra. Honek lehen eta bigarren pertsonarako balio duo Horrela, gure aira,
gure haurra, gure semea, gure andrea, gure ardiak... esango dugu, nire aira,
nire andrea eta abar baino gehiago.
76