Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

2. Izenordamak
(40) (a) Zeuc daucazu erruba (Moguel,74)
(b) Esta cee ecarri barberuric; Neu nas barberuric asco (Moguel,76)
(c) Zeuc mancau dozu atso gaissua (Moguel, 79)
(d) Azken buman, ez ninduten buIkatu, nerau sartu nintzen neure baitarik
(Mitx.376)
(e) Badira ere guraso diren irakasleak edo irakasle dicen gurasoak: nerau
nauzu bat (Mitx. 230)
(f) Ez nauk hola mintzo segurki, neroni Saratarra naizelakotz (Eliss. P.A.,
39)
Adibide hauetan denetan izenordain indartuak galdegaiaren lekua betetzen
duela dirudi. Hala ere, honek ez du esan nahi galdegaiaren lekuan beti fonna
indartuak erabili behar ditugunik. Ez dirudi, adibidez, ezina denik goiko
perpaus horien lekuan beste hauek jartzea:
(41) (a) Zuk daukazu errua
(b) Ez da zer ekarri barberorik: Ni naiz barberorik asko
(c) Badira ere guraso dicen irakasleak 000 irakasle dicen gurasoak: Ni nauzu
bat
Hain zuzen, hauxe izango litzateke, bestalde, Ekialdeko euskaldunen joera.
Hala ere, Mendebalekoentzat lehen tankerako perpausak egokiagoak dira
bigarren horiek baino. Eta horren arrazoia hau da: galdegai izateaz aparte,
izenordain indartu horiek nolabaiteko kontrakotasuna edo, adierazten dutela
dirudi. Esango bagenu bezala:
(42) (a) Zeuk daukazu errua eta ez beste inock
(b) Zeuk mankatu duzu atso gaixoa eta ez bestek
Goiko perpausetan, berriz, bertan ageri da kontrakotasuna:
(43) (a) Ez ekarri besterik, neu naiz aski
(b) Ez ninducn bestek bulkatu, nerau sartu nintzen
Hortaz, badirudi galdegai izatea ez dela aski; behar dela nolabaiteko
kontrakotasuna ere izan, fonna indartua agertuko bada.
Galdegai ez izan arren fonna indartuak erabiltzen ditugu zenbait esapidetan.
Adibidez, ere, behintzat, behinik behin, eta antzeko elementuen aurretik doana
ez da galdegaia izan ohi. Hala ere, testuinguru horietan sarri agertu ohi da
fonna indartua. Adibidez:
43