Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

1. Dekltnabidea
Zertaraino-ri buruz ez da zer esanik. Gehienez ere, hori eta zenbatetaraino
egunoroko hizkeran maiz nahasi egin ohi direla; adibidez, bere bizia haien alde
emateraino maitatu zituen, esatean, zertaraino nahiz zenbateraino izan liteke
horren galdera.
1.4.6.3. -raino eta arte
Honaino esanak bi auzi guztiz praktiko eta eguneroko planteatzen digu: bat,
-raino eta arte-ren arteko bereizkuntza, inolakorik baldin bada; bi, nola esan
behar da -era bakarrean esan behar baldin bada, batasun bila gabiltzanez
gero-- edota nola esan izan da -batasun hori lehenean eta alde igaroan idoro
behar omen dugunez gero-: arratsalde arte ala arratsaldera arte, Gabonak arte
ala Gabenetara arte? Bestela esan: zein egun arte ala zein egune(ta)ra arte edota
ze ordu arte ala ze ordu(ta)ra arte?
Has gaitezen lehenetik. Batak, -raino-k, lekua adierazten duela eta
hainbestez leku izenekin gebienbat erabili bebar dela esan izan da gramatika
guztietan; bigarrenak, arte-k, aldiz, denbora adierazten duela eta denborazko
adberbio eta sintagmekin erabili behar dela batipat. Euskaltzaindiak
dek1inabideaz eskaini zuen erabakian, esate baterako, honela irakurtzen dugu:
Adlatibo bukatuzkoa: -(r)ainol-tarainoll-ino. Eta obarrak honela dio: Hala ere,
denborazko zentzua duten hitzei -rarte itsasten zaie eta distribuzio
konplementarioz arte, azkenengo honen arteino/artio ere baduela. Pluralez
-etararte edo -ak arte. (Euskera, XXIV, 2. aldia, 1979, 635 orr.). Beraz,
etxeraino, baino gero arte.
Hori orokorki bala da eta erakusleetarik sorturiko aditzondoek ezin hobeki
erakusten digute lekua adierazten duten sintagmei berez -raino dagokiela, ez
arte; ikus hor goiko honaino, horraino, haraino; horien ordez inoiz ez da idatzi
ez esan, noraino galdekariari erantzunez, hona arte edo borren antzekorik, ez
eta galdetu nora arte, gaurko egunean hau ere entzuten den arren. Hortaz
etxeraino, basoraino, kaleraino, (elizatikan) konbenturaino... esan bebar da
komunzki. Modu beretsuan denborazko adberbio direnek inolako dudarik gabe
erakusten digute boriei arte zor zaiela: hots, gaur arte, bihar arte, gero arte, etzi
arte...
Baina bi atzizki horien arteko gurutzaketak askotxo dira eta ez bart
arratsekoak, lekua adierazten duten izenek arte eta denbora adierazten dutenek
-(r)aino bl!-rtzen dutelarik arestian esanaren kontra. Mikel Zaratek, esate
267