Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

1. Deklinabidea
Bigarrenarí, aldiz, inesiboa omen dagokio eta Donostiako ederra esatean,
horí esan duenak Donostian den edo dagoen ederra izan omen du lehenik
gogoan. Horrexegatik esan ohi da Donostiako hori antzineko euskaran
Donostiango zela. Hortxe ditugu ere txikitango, umetango, gaztetango, eta
abar, lege zaharraren lekuko.
1.4.3.2. Forma
Leku-genitiboaren atzizkia singularrean -ko da, beraz, edo -eko oinarria
kontsonantez amaitzen bada; mugagabean eta pluralean, -ta aurrean duelarik,
-tako eta -etako. Ikus paradigmetan kasu partikularrak: deklinabide hurbila
derítzanekoa eta abar.
1.4.3.3. Erabilera
Atzizki horí gero izenak sorrerazitzeko oso lanabes egokia gertatu zaio
hizkuntzari eta hala sortu dira gerrikoa, zopakoa, bur(u)koa, lekukoa, hurkoa,
betaurrekoak, eskekoa, egunerokoa, Elizakoak, etab.
Bai eta gorputz atalen batean ematen diren zartadak adierazteko ere:
begiondokoa, bekainekoa, okotzekoa, ipurdikoa, masailekoa... Pluralekotik
ere sortu da zenbait izen: belarrietakoak, oinetakoak, hamarretakoa...
Mugagabetik ere bai bakarren bat: euritakoa.
Atzizki honek izan ditzakeen beste funtzioak (bihotz oneko mutila) ikus -ko
atzizkiaz ari den txostenean.
1.4.3.4. noizko
Inesiboaz aritzean ikusi dugunez, denborazko aditzondo galdekaria noiz da
eta hortik sortzen da -ko atzizkia erantsiz berorren izenlaguna den noizko; esate
baterako,
(111) (a) Noizko festetan ezagutu zenuen?
(b) Noizko albistea da hori?
Galdekari horri erantzuten dioten izenlagunak dira modu bertsuan honako
guzti hauek, non kasuan ikusi ditugun hitzetatik -ko erantsirík sortuok: iazko,
249