Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

2. Perpausaren egitura
Ohar, haatik, perpausari hasiera aditz sintetik:oak ematen dionean, beti behar
duela ha edo ez, galdegaia bada eta ez bada. Ezina da, alegia, honako hau:
(61) *Dator gure aita
Eta honenbestez ohartzen gara, aditz perifrastikoei buruz egin dugun
bereizketa bikoitz hori ez dela egiten ahal aditz trinkoekin. Hau da, aditz
trinkoekin, Bizkaieraz salbu, ezin dugu bereizi noiz den galdegaia ekintza bera
eta noiz ekintzaren baieztapena (edo ezeztapena).
Bizkaieraz, lehen kasua adierazteko (galdegaia aditzak adierazten duen
ekintza dela, alegia), aditzaren errepikazioaz baliatzen dira; lehen lekuan lehen
partizipioa ipintzen dutelarik eta ondoren aditz trinkoa:
(62) Etorri dator gure aita.
2.5.4. Mintzagaia
Berria den zerbait jakinerazten digun atala galdegaia den bezala, aldez
aurretik ezagutzen duguna errepikatzen duen atalari mintzagaia deitzen diogu.
Lehengo adibidean Txanogorritxuren amona litzateke, esate baterako,
mintzagaia. Hori da ipuinari esker ezaguna den atala; horrezaz ari da ipuina.
Atal hori ere nolabait azpimarratu nahi delako jasotzen da perpausean. Baina
galdegaia bezain azpimarratua ez da gertatzen, batetik, eta, ez aipatuz gero,
eztia gustatzen zaio ipuineko zein pertsonaiaz predikatzen den ezin jakin ahal
liteke, bestetik, bat baino gehiago agertu baitira, agian.
Gauza bera gertatzen da bi lagunen arteko solasa ertzainez baldin bada,
bietako batek honako hau dioenean:
(63) Gizon horiek czagulzen ditu nik
Bi adibideetan nabari denez mintzaRaia de1ako atala perpaus hasieran paratu
ohi dugu. Baina, eme, horrek ez baitu inola ere esan nahi perpausaren hasieran
ageri den atala beti mintzagaia denik:.
Kontua hau da: euskaraz galdegaia nahiz mintzagaia nabarmen daitezen nahi
dugunean, perpausean markatu egiten ditugu nolabait eta horiek markatzeko
euskarak duen bidea perpausaren leku berezian, jakinean, ipintzea da. Horretan
19