24.01.2013 Views

Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

2. Perpausaren egitura<br />

Ohar, haatik, perpausari hasiera aditz sintetik:oak ematen dionean, beti behar<br />

duela ha edo ez, galdegaia bada eta ez bada. Ezina da, alegia, honako hau:<br />

(61) *Dator gure aita<br />

Eta honenbestez ohartzen gara, aditz perifrastikoei buruz egin dugun<br />

bereizketa bikoitz hori ez dela egiten ahal aditz trinkoekin. Hau da, aditz<br />

trinkoekin, Bizkaieraz salbu, ezin dugu bereizi noiz den galdegaia ekintza bera<br />

eta noiz ekintzaren baieztapena (edo ezeztapena).<br />

Bizkaieraz, <strong>lehen</strong> kasua adierazteko (galdegaia aditzak adierazten duen<br />

ekintza dela, alegia), aditzaren errepikazioaz baliatzen dira; <strong>lehen</strong> lekuan <strong>lehen</strong><br />

partizipioa ipintzen dutelarik eta ondoren aditz trinkoa:<br />

(62) Etorri dator gure aita.<br />

2.5.4. Mintzagaia<br />

Berria den zerbait jakinerazten digun atala galdegaia den bezala, aldez<br />

aurretik ezagutzen duguna errepikatzen duen atalari mintzagaia deitzen diogu.<br />

Lehengo adibidean Txanogorritxuren amona litzateke, esate baterako,<br />

mintzagaia. Hori da ipuinari esker ezaguna den atala; horrezaz ari da ipuina.<br />

Atal hori ere nolabait azpimarratu nahi delako jasotzen da perpausean. Baina<br />

galdegaia bezain azpimarratua ez da gertatzen, batetik, eta, ez aipatuz gero,<br />

eztia gustatzen zaio ipuineko zein pertsonaiaz predikatzen den ezin jakin ahal<br />

liteke, bestetik, bat baino gehiago agertu baitira, agian.<br />

Gauza bera gertatzen da bi lagunen arteko solasa ertzainez baldin bada,<br />

bietako batek honako hau dioenean:<br />

(63) Gizon horiek czagulzen ditu nik<br />

Bi adibideetan nabari denez mintzaRaia de1ako atala perpaus hasieran paratu<br />

ohi dugu. Baina, eme, horrek ez baitu inola ere esan nahi perpausaren hasieran<br />

ageri den atala beti mintzagaia denik:.<br />

Kontua hau da: euskaraz galdegaia nahiz mintzagaia nabarmen daitezen nahi<br />

dugunean, perpausean markatu egiten ditugu nolabait eta horiek markatzeko<br />

euskarak duen bidea perpausaren leku berezian, jakinean, ipintzea da. Horretan<br />

19

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!