Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-[
Esan dugu euskal deklinabidea bat bakarra dela. Zergatik diogu hori, kasu
bat hartuz gero, forma diferenteak ager badakizkigu? Horrela, gizoni, gizonari
eta gizonei aurkituko ditugu datiboan, baina forma horien aldakiak ez dira
sortzen kasu-marka diferenteetatik, baizik eta hondarkiko beste elementuen
(mugatzailea eta plurala) presentzia edo ezagatik. Horregatik esan dugu
deklinabide bat bakarra dugula euskaraz, betidanik mantendu den bezala.
1.1.2.5. Euskara, hizkuntza eranskaria
Lehenago ere esandakoagatik, goian egin dugun analisi hori ezinezkoa
izango litzaiguke hizkuntza malgukari (flexibo) batetan. Euskaraz, ordea, ez da
horrelakorik gertatzen: hizkuntza eranskaria denez gero, deklinabideko
paradigmaren morfema guztiak banan banan bereiz daitezke. Euskal
deklinabidea aztertu nabi duenak ezin dezake kontu hau nolanahi abaztu.
1.1.2.6. Sinkretismoa
Beste hizkuntza askotan gertatzen den legez, euskaraz ere zenbait
sinkretismo suertatzen da. Hemen batzu bakarrik aipatuko baditugu ere, jakina
da euskalkietako hizketetan sinkretismo hauek ugaritzen direla. Hala eta guztiz,
hemen ez gara euskalkietan aurki daitezkeen sinkretismo guztiez arituko.
a) Mendebaleko mintzairetan, pluraleko absolutua eta ergatiboa nabasi egiten
dira. Horrebestez, hauxe suertatzen zaigu:
(22) (a) Urneak zarata handia atcmtzen dute
(b) Urneak craman ditu Karrnclck haurtzaindcgira
Ikusten denez, sinkretismo hori aditzaren morfologiak hausten du, noiz den
benetazko absolutua eta noiz ergatiboa aditz formetan isladatzen baita. Beraz,
ergatiboa eta absolutua berezi beharko genituzke beti.
b) Goikoaren aldakia besterik ez dena, ergatiboaren singularrek ere
hondarki bera hartzen dute:
220
(23) Urneak zarata handia atcratzcn du