Uniwersytet Śląski Wydział Nauk Społecznych Instytut Nauk ...

Inną ilustracją wpływu uwarunkowań historycznych na kształt współpracytransgranicznej może być sytuacja panująca w regionach alpejskich w ramach tzw.Wspólnoty Roboczej Krajów Alpejskich – (Arbeitsgemeinschaft Alpenländer – ARGEALP). Współpraca ta została zapoczątkowana w 1972 roku między południowymTyrolem, znajdującym się na terenie Włoch, północnym Tyrolem, leżącymw granicach Austrii oraz należącą do Niemiec Górną Bawarią. Na tym wspólnymterenie 13 , w przeważającej większości zamieszkiwanym przez ludnośćniemieckojęzyczną nierzadko dochodziło do sporów i konfliktów o charakterzenarodowościowym, czemu nie sprzyjała także przynależność tego obszaru do Austrii.W wyniku sytuacji międzynarodowej na kontynencie w 1938 roku Hitler i Mussoliniustalili, że wspomniany region przyłączony zostanie do Włoch. Po zakończeniuII wojny światowej południowy Tyrol nadal pozostał włoski, co dodatkowokomplikowało sytuację, gdyż przez długi czas 14 nie regulowano tam kwestiimniejszości niemieckiej. Po uregulowaniu sporu południowy Tyrol uzyskał pewnąautonomię administracyjną oraz prawo do regulowania spraw kulturowych. Właśnieeuroregionalna współpraca w ramach ARGE ALP miała duże znaczenie dlaosiągnięcia włosko-austriackiego porozumienia 15 .W tym kontekście warto zwrócić uwagę na pozostałe obszary współpracytransgranicznej obejmujące regiony górskie. Oprócz ARGE ALP, w roku 1978utworzone zostało Stowarzyszenie Regionów Alp Wschodnich (ALPEN-ADRIA)z siedzibą w Klagenfurcie, grupujące regiony austriackie (Górną Autrię, Karyntię,Styrię, Burgenland), włoskie (region wenecki, Friuli-Wenecję Julijską, Trydent-GórnąAdygę), b. Jugosławii (Chorwację, Słowenię) i Węgier (Györ-Sopron, Vas Somogyi Zala). Charakterystyczną cechą tego obszaru była jego otwartość w stosunku doinnych regionów Europy, bowiem w swoich statutach posiadało zapis o możliwościromańskiego i germańskiego. Po dzień dzisiejszy odnajduje się na tym pograniczu starożytne pomnikihistorii Imperium Rzymskiego, a nawet Bizancjum: akwedukt w Metzu, amfiteatr w Wogezach, łaźniei wille rzymskie niedaleko Sarreguemines, słynną „Porta nigra” i Bazylikę Konstantyna w Trewirze. Natych terenach rodzi się język żydowski jidysz, a jeszcze w V wieku n.e. nie jest przesądzona kwestiachrześcijaństwa, gdyż konkuruje ono z kultem Mitry, z religiami lokalnymi oraz kultem Izydy, któreprzywędrowało tu wraz z Legionami Rzymskimi, stacjonującymi wcześniej w Egipcie. Na tym obszarzesytuuje się także w IV i V wieku granica między romańskim a germańskim obszarem lingwistycznym,która zachowała się do dziś bez większych zmian. Zob. szerzej na ten temat W. Żelazny: WielkiEuroregion Saar-Lor-Lux-Nadrenia/Palatynat-Walonia jako przestrzeń europejskiego dobrobytuw trakcie poszukiwań swej tożsamości stabilizującej europejski pokój. W: Wybrane problemy życiaspołecznego na pograniczach. Red. Z. Kurcz. Wrocław 2002, s. 126 – 128.13 W skład tej wspólnoty wchodzą włoskie prowincje autonomiczne Trenti i Bolzano oraz Lombardia,austriackie landy Voralrberg, Salzburg i Tyrol, niemiecka Bawaria oraz szwajcarskie Grisons, Saint-Gall i Tessin. Zob. na ten temat I. Pietrzyk: Polityka regionalna..., op.cit., s.283.14 Dopiero w 1992 roku oba państwa podpisały deklarację o umorzeniu sporu.15 F. Köning: Południowy Tyrol – trudna droga do pojednania w duchu europejskim. W: Euroregiony.Red. M. Zalewska-Zemła. Gliwice 1993, s. 33 – 36.141