Uniwersytet Śląski Wydział Nauk Społecznych Instytut Nauk ...

wkładki paszportowe, co znacznie ułatwiło wymianę osobową 52 . Efekty takich działańmożna zilustrować na przykład danymi statystycznymi, według których w latach1960-1971 nastąpił 14-krotny wzrost ruchu turystycznego po stronie przyjazdówz NRD i 6-krotny po stronie wyjazdów 53 .Poza tą dziedziną od połowy lat sześćdziesiątych do końca istnienia NRDrozwijała się współpraca dotycząca eksportu nadwyżki polskiej siły roboczejz rejonów przygranicznych, co było korzystne dla obu stron wziąwszy pod uwagęucieczki młodych enerdowców na Zachód i ujemny przyrost naturalny w NRD 54 .Wydaje się, że słusznie zauważa Cezary Trosiak, że ta współpraca w dziedziniezagospodarowania siły roboczej doprowadziła do pierwszych pełnych kontaktówmiędzy obcymi sobie dotąd społecznościami pogranicza; to między innymi przez niądochodziło do pierwszych małżeństw mieszanych.Na omawiane lata przypada też początek współpracy w zakresie handlu,usług, rolnictwa. Zaczyna być dostrzegalnym problem ochrony środowiska. Kwestierozwoju współpracy kulturalnej podejmują liczne instytucje, których działania skupiałyczęsto wielotysięczną widownię. Planowane cykliczne dni lub tygodnie kulturypolskiej i NRD często na wiele lat wpisywały się w psychikę mieszkańców obupaństw. Wtedy również owocną współpracę podejmują uczelnie po obu stronachgranicy 55 .Opisane kontakty i współpraca w latach 1957-1971 z pewnością pozwoliły napierwsze bezpośrednie zetknięcie się obu społeczności, dzięki któremu Polacyi obywatele NRD przestali być dla siebie czymś egzotycznym. Niewątpliwie miało toniebagatelny wpływ na rozpoczęcie kolejnego etapu w dwustronnych stosunkach,który rozpoczął się „otwarciem granicy” po podpisaniu 21 listopada 1971 roku„Umowy o bezpaszportowym i bezwizowym ruchu osobowym”. Wejście w życiez dniem 1 stycznia 1972 roku tej umowy zaowocowało nienotowanym dotądwzrostem liczby osób przekraczających granicę w ciągu roku, aż 48-krotnie postronie wyjazdów i ponad 12-krotnym po stronie przyjazdów 56 . Te decyzje miałyszczególne znaczenie dla ludności pogranicza i dalszego rozwoju tego obszaru ze52 K. Wasiak: Współpraca PRL–NRD w dziedzinie turystyki i sportu. W: Współpraca przygranicznaPRL–NRD. Red. H. Szczegóła, K.H.Gräfe. Zielona Góra – Drezno 1984. Na podstawie Cz.Osękowski, H. Szczegóła: Pogranicze..., op.it., s. 26.53 J. Łaboda, S. Ciok: Wybrane przykłady..., op.cit., s. 109 – 110.54 Zob. szerzej H. Schultz: Robotnicy na pograniczu polsko-niemieckim w okresie realnego socjalizmui transformacji. W: Pogranicze z Niemcami a inne pogranicza Polski. Red. Z. Kurcz. Wrocław 1999,s. 99 –117.55 Cz. Osękowski, H. Szczegóła: Pogranicze..., op.cit., s. 30 – 32.56 S. Ciok: Pogranicze zachodnie Polski w perspektywie..., op.cit., s. 95.191