Uniwersytet Śląski Wydział Nauk Społecznych Instytut Nauk ...

zmianom uległy zarówno granice polityczne państw, jak i powiązania gospodarczeoraz geostrategiczne. Wymownym przykładem tych gigantycznych przemian jestchociażby liczba państw suwerennych, która wzrosła z 50 na początku XX wieku doponad 190 u schyłku tegoż stulecia. Cechą charakterystyczną ubiegłego wieku byładynamika zmian w obrębie przestrzeni geopolitycznej. Z jednej strony mieliśmy doczynienia ze zjawiskami dezintegracji, wynikającej z rozpadu państwwielonarodowych, jak i procesu dekolonizacji, ale z drugiej coraz silniejszy stawał sięaspekt polityczno-gospodarczej integracji państw, będący niejako odpowiedzią nawyzwania wynikające z trendów w gospodarce światowej i z uwarunkowań procesurewolucji naukowo-technicznej 8 .Te złożone procesy zaowocowały zmianą charakteru granic, takżew wymiarze regionalnym. Wspomniane procesy spowodowały, że państwa zaczęłystawać się bardziej otwarte. Ta otwartość przejawiała się w różnych aspektach:• Politycznym i militarnym, który wiązał się z obecnością państwa na areniemiędzynarodowej, w ramach której dane państwo podejmowało współpracęz innymi krajami, jak również uczestniczyło w pracach organizacjimiędzynarodowych, w tym regionalnych i ponadregionalnych;• Ekonomicznym, dotyczącym stosunków miedzy państwami w sferze wymianygospodarczej, mierzonej przede wszystkim wielkością obrotów w handluzagranicznym, jak również zdolnością państwa do przystąpienia do określonejstruktury integracyjnej;• Społeczno-kulturowym, dotyczącym wymiany naukowej, kulturalnej, przepływuinformacji, idei poglądów 9 .Rozwijająca się otwartość państw przejawiająca się w różnych sferach przyczyniłasię do wzrostu ich współzależności i tym samym spowodowała, że dotychczasowapercepcja granicy, jako bariery zaczęła ewoluować w kierunku złagodzenia jejcharakteru. W stosunku do regionów ma to właśnie szczególny wymiar.W kontekście etapów integracji gospodarczej 10 , będącej elementemskładowym ogólnego procesu integracji, można pokusić się o wyodrębnienie8 Ibidem, s. 71.9Wnikliwą analizę funkcji granic europejskich przedstawił w jednej ze swoich prac TomaszKomornicki. Przyjął on właśnie, że granice miały i mają w Europie pełnić trzy zasadnicze, szerokopojęte funkcje, a mianowicie: funkcję militarną, ekonomiczną i społeczną. Współzależne do tychwymienionych funkcji są właśnie te trzy aspekty świadczące o otwartości państw. Zob. szerzej na tentemat T. Komornicki: Przemiany funkcji granic europejskich w XX wieku. W: Problematykageopolityczna Europy Środkowej i Wschodniej. Red. J. Kitowski. Rzeszów 1999, s. 193 i nast.10 W literaturze przedmiotu powszechnie stosowany podział zakłada istnienie pięciu etapów integracjigospodarczej: 1) strefa wolnego handlu (znoszenie wzajemnych ceł, zachowana niezależna polityka68