Uniwersytet Śląski Wydział Nauk Społecznych Instytut Nauk ...

mniejszości narodowe, ale również społeczności zupełnie sobie obce, a czasemwręcz wrogie 9 . Co więcej polityka niesuwerennych władz państwowych, mimowspierania się internacjonalistyczną doktryną, nie sprzyjała zawiązywaniu się więzówpogranicznych, często polegała na niszczeniu już istniejących powiązańi represjonowaniu zwolenników wspólnot transgranicznych czy aktywnościgranicznej. Propaganda głosząca potrzebę różnorakich form współpracymiędzynarodowej, wielce skutecznie wzmacniała realne struktury, którekonsolidowały socjalistyczne państwo narodowe. Sztuczny charakter narzucanychideologicznie tzw. pokojowych granic łączących internacjonalistyczne gospodarkii układy państwowe, niszczył i osłabiał tradycyjne pogranicza 10 powodując pojawianiesię w ich miejsce nowych pograniczy, nie zawsze zgodnych z założeniamiideologicznymi 11 .Jak słusznie zauważa Jerzy Mikułowski-Pomorski ukształtowanie się nowychgranic zarówno w sytuacji po pierwszej, jak i po drugiej wojnie światowej, którenastępowało w sposób sztuczny spowodowało, że na pograniczach doszło dorozbicia istniejących wspólnot. Nie należy się jednak łudzić, że będzie możnaw obecnych warunkach politycznych, stworzonych przez całkiem nową sytuacjęmiędzynarodową, odtworzyć wielonarodowe tradycyjne wspólnoty na pograniczach.Zdaniem tego autora można co prawda doszukiwać się możliwości odtworzeniadawnych sąsiedzkich więzi na pewnych fragmentach pogranicza, ale w większościprzypadków takie działania są skazane na niepowodzenie głównie ze względówhistorycznych. Na przykład pogranicze polsko-niemieckie nie było nigdy pograniczemwspólnym dla ich obecnych mieszkańców, podobnie poważna cześć polskoczeskiegooraz całe pogranicze z obwodem kaliningradzkim. Na obszar obecnegopogranicza zachodniego imigrowała po stronie polskiej ludność ze wschodu,pozbawiona nie tylko społecznego, ale także przyrodniczego doświadczenia z tymiziemiami. Dodatkowo wśród polskich osiedleńców znajdowali się wojskowi na ogółnieprzychylnie nastawieni do niemieckich sąsiadów. Podobnie sytuacja kształtowałasię z ludnością napływową w obwodzie kaliningradzkim, gdzie trudno było spotkaćosoby mające doświadczenie z polskimi sąsiadami. Analogicznie skomplikowana9 Zob. szerzej na ten temat, ibidem, s. 146.10 Polityka graniczna ZSRR charakteryzowała się instrumentalnym traktowaniem pogranicza. Strefaprzygraniczna była najprościej mówiąc traktowana przez władze radzieckie jako placówka agitacyjna.To tylko jedna z ówczesnych funkcji pogranicza. Zob. W. Misiak: Polityka zagraniczna wobec zmianspołecznych z perspektywy obszarów transgranicznych. W: Polskie pogranicza a polityka zagranicznau progu XXI wieku. Red. R. Stemplowski, A. Żelazo. Warszawa 2002, s. 46.11 J. Kurczewska: Nowe granice..., op.cit., s. 29.176