Uniwersytet Śląski Wydział Nauk Społecznych Instytut Nauk ...

polskiego, kształtowały i nadal kształtują postrzeganie Polaków przez Niemcówi stosunek do współpracy transgranicznej 32 .W analizowanym pierwszym okresie powojennym w wynikuprzeprowadzonych przesiedleń ludności niemieckiej z jednej strony i napływuludności polskiej z drugiej, oblicze narodowościowe tych zmian uległo zatemgruntownej zmianie, rzutując na pozostałe czynniki determinujące sytuację napograniczu. Podczas gdy pierwszy spis ludności z 1 lutego 1946 r. wykazywał 5 mlnosób zamieszkanych na Ziemiach Odzyskanych, w tym 2,9 mln Polaków (naZiemiach Zachodnich ponad 1 mln) i 2,1 mln Niemców, to już 1 października 1948 r.Polacy stanowili 5,6 mln w ogólnej liczbie 5,7 mln ludności. Dalszy intensywny wzrostzaludnienia spowodowany był już nie tyle napływem ludności z zewnątrz, ile szybkimprzyrostem naturalnym 33 .Jak podkreśla Cezary Trosiak procesy społeczne jakie miały miejsce naobszarze wzdłuż linii Odry i Nysy Łużyckiej, ich przebieg i skutki na długo zaciążyłyna wzajemnym postrzeganiu się Polaków i Niemców. Co więcej są one największymdoświadczeniem historycznym w ponad tysiącletniej historii wzajemnego polskoniemieckiegosąsiedztwa 34 . Co piąty Niemiec i co dziesiąty Polak musiał opuścić swerodzinne strony. Ogrom zbrodni i nieszczęść doprowadził do wybuchu nienawiści.Oczywiście każda ze stron próbowała relatywizować własne winy, uwypuklającdoznane cierpienia. Jednak tej strefy relatywizować nie można, bowiem cierpienieludzkie zawsze ma ten sam wymiar 35 . Zarówno w Polsce, jak i w Niemczechrozpoczęły się podobne procesy adaptacji i scalania nową przestrzenią,skomplikowane procesy o społeczno-psychologicznych skutkach, nazywanychobecnie „syndromem wypędzenia”. Taka właśnie specyfika nowego sąsiedztwadodatkowo komplikowała już i tak spotęgowaną przez wojnę i jej następstwatradycyjną wrogość obu społeczności ukształtowaną przez stereotypy Polakai Niemca.32 Pogranicze polsko-niemieckie jest trudnym pograniczem, gdyż wystarczy sobie uświadomić, żesąsiedzi (Niemcy) przyjeżdżając do sąsiadów (Polaków) powracają częstokroć do miejsc swojegourodzenia i zamieszkiwania, słowem do lokalnych ojczyzn. To w prosty sposób podtrzymuje poczuciekrzywdy i niesprawiedliwości. Zob. Z. Zychowicz: Euroregiony jako forma współpracy transgranicznej(na przykładzie Euroregionu Pomerania). W: Region europejski a polskie województwo. Materiałyseminarium (Szczecin 26 – 27 października 1998). Toruń 1998, s. 25; Cz. Osękowski, H. Szczegóła:Pogranicze..., op.cit., s. 14. Zob. także C. Trosiak: Procesy kształtujące pogranicze..., op.sit., s.80.33 S. Ciok: Pogranicze polsko-niemieckie. Problemy..., op.cit., s. 4534 C. Trosiak: Procesy kształtujące pogranicze..., op.cit., s. 66.35 A. Sakson: Wypędzenia – aspekt socjologiczny. W: Kompleks wypędzenia..., op.cit., s.135. Zob.także rozmowę z D. Bingenem – Nie chodzi o równowagę winy. „Rzeczpospolita” z 20 –23 IX 2001.184