Uniwersytet Śląski Wydział Nauk Społecznych Instytut Nauk ...

ocalało (maszyny i urządzenia) zdemontowano i wywieziono. Dużymzniszczeniom uległy także wsie obszarów przygranicznych, przy czym straty nieograniczały się wyłącznie do substancji mieszkaniowej i gospodarczej, aledotyczyły całej infrastruktury rolnej,- zmieniała się wielkość i kształt obszarów obsługi na skutek rozbiciawykształconych układów osadniczych,- zmieniały się kierunki ciążeń zarówno poszczególnych ośrodków jak i całej sieciosadniczej na obszarze obecnej strefy przygranicznej, przekształciła sięz orientacji wielokierunkowej na jednokierunkową tj. do wewnątrz obu krajów,- zmieniła się wręcz w trudny do opisania sposób sytuacja narodowościowa tegoobszaru po wojnie, sieć osadnicza w rejonie strefy przygranicznej musiałakształtować się, a w zasadzie odtwarzać na nowo,- bardzo radykalne cięcia nastąpiły w układzie komunikacyjnym, w dużym stopniunaruszając spoistość tej sieci. Świadczy o tym po pierwsze, występowanieizolowanych węzłów (miast i ośrodków gminnych), które nie mają żadnychpołączeń kolejowych (np. Cybinka, Gozdnica, Słubice). Po drugie, istnieje wielepodukładów nie połączonych ze sobą na obszarze strefy przygranicznej. Potrzecie, nie funkcjonują również bezpośrednie połączenia między miastamiprzygranicznymi. I wreszcie po czwarte, sieć drogowa, mimo że nieco lepsza niżsieć kolejowa, nie spełnia wymogu spójności, a główne węzły obszaru (miasta)połączone są w większości odcinkami dróg drugorzędnych (drogi głównepozostały po drugiej stronie granicy, podobnie jak odcinki linii kolejowych) oraznie ma bezpośrednich połączeń między miastami nadgranicznymi, któredodatkowo bardzo często są węzłami niskiej rangi (często mają dwie drogi) 44 .Na kształtowanie się dzisiejszego pogranicza i w ogóle stosunków międzyPolakami a Niemcami ogromny wpływ miały czynniki polityczne, które determinowałystopień otwartości granic. Ograniczoność kontaktów między polską a radziecką strefąokupacyjną przed powstaniem NRD, jakkolwiek mająca swoje racje w niedawnychwydarzeniach historycznych, była jednak w wyniku wielu potrzeb naturyegzystencjonalnej stopniowo niwelowana. Mimo tego dopiero utworzenie w 1949roku NRD i podpisanie 6 lipca 1950 roku Układu Zgorzeleckiego stworzyło ramyprawno-polityczne do bliższej współpracy, w tym także na obszarze44 S. Ciok: Pogranicze zachodnie Polski w perspektywie integracji europejskiej. W: Studia Regionalnei Lokalne. Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego UW. Warszawa 2000, Nr 1, s. 92 –93; S. Ciok: Problemy społeczne polskiego..., op.cit., s. 91 i nast.188