Uniwersytet Śląski Wydział Nauk Społecznych Instytut Nauk ...

Za pewien paradoks tamtego okresu należy uznać fakt, iż bariery jakąwznosiły i utrzymywały przez pierwszy okres lat powojennych władze po obustronach granicy były czynnikiem łagodzącym zetknięcie dwu sąsiednichspołeczności 36 . Zaliczyć tu można obostrzenia natury wojskowej np. utrudnionydostęp do mostów, gaszenie świateł w nocy, zaostrzone rygory meldunkowe,zezwolenia na wyjazd do strefy granicznej itd. Takim symbolem izolacjii nieprzepuszczalności granicy było funkcjonowanie w tamtym czasie na całejdługości granicy tylko dwóch przejść granicznych 37 .Kolejnym ważnym czynnikiem wpływającym na stan pogranicza byłaintegracja ekonomiczna Ziem Odzyskanych z resztą kraju oraz wzrostuprzemysłowienia i urbanizacji. Z zaludnieniem przez naród polski opustoszałychi zniszczonych Ziem Odzyskanych wiąże się problem ich zagospodarowania tymbardziej, że jak podkreśla się w literaturze teren ten charakteryzował się relatywniesłabą strukturą ekonomiczną. Władze państwowe mając na względzie koniecznośćkoordynacji działań na tych terenach powołały już w końcu 1945 r. Ministerstwo ZiemOdzyskanych. Zadanie odbudowy na tych terenach było bardzo trudne, a świadcząo tym m.in. wskaźniki gospodarcze, według których produkcja zakładów przemysłuciężkiego spadła do 40% stanu przedwojennego. Determinacja zmian była jednakduża, a dowodem tego były duże nakłady inwestycyjne, które w latach 1946-1949zamykały się liczbą 39% ogólnych nakładów w kraju. Równie dynamicznie staranosię dopasowywać do potrzeb wzrostu integracji kulturowej tych ziem poprzezbudowanie instytucji i obiektów użyteczności publicznej 38 .Dominantą nowego odziedziczonego obszaru było zawsze rolnictwo orazz rolnictwem powiązany rozproszony przemysł rolno-spożywczy. Surowce mineralnenie odgrywały tu większej roli w kształtowaniu przemysłu. Na takim gruncie istniałasieć stosunkowo niewielkich miast, w których oprócz wspomnianego przemysłurolno-spożywczego zlokalizowało się wiele małych i średnich zakładów innych gałęziprzetwórczych i usług dla obsługi ograniczonego w swoim potencjale rynku. Nadznaczną częścią tego obszaru dominowała aglomeracja berlińska, stanowiącaz jednej strony rynek zbytu znacznej części produktów rolnych, a z drugiej –przyciągająca do siebie wiele dziedzin przetwórstwa, pozostawiając wokół siebie pasmniejszej aktywności w tym zakresie (tzw. cień wielkiego miasta). Jedynie36 Cz. Osękowski, H. Szczegóła: Pogranicze..., op.cit., s. 14.37 C. Trosiak: Procesy kształtujące pogranicze..., op.cit., s. 106.38 S. Ciok: Pogranicze polsko-niemieckie. Problemy..., op.cit., s. 45185