prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

111
się prawa retraktu 4 . J. Hube pisze tylko o zgodzie krewnych 5 . Roepell
wzmiankuje o zezwalaniu krewnych, które w XIV w. ma ustępować
miejsca retraktowi 6 . Z tego przeciwstawienia można się domyślać, że
Roepell wyposaża prawo zezwalania w sankcję w postaci rektraktu —
zaboru, podobnie jak to czyni nauka niemiecka 7 . Już otwarcie z powołaniem
się na autorów niemieckich przyjmuje ten pogląd Burzyński 8 .
Znajdujemy go także u Kutrzeby, tu jednak bez żadnego uzasadnienia".
Prawem przyzwalania jest nasza instytucja także dla Balzera z tym,
że nie uwzględnia on rozwoju. Sankcją naruszenia tego prawa jest retrakt
— skup 10 . Ten sam pogląd znajdujemy u Michalewicza, Rafacza,
Kolańczyka i Vetulaniego 11 .
Według R. Hubego prawo bliższości to prawo pierwokupu opatrzone
sankcją w postaci retraktu — skupu. Krewni przez udzielenie przyzwolenia
na alienację zrzekają się prawa pierwszeństwa do nabycia 12 . Pogląd
ten podzielają Kadlec, Tymieniecki, Wojciechowski, Adamus i Rus-
4 B a n d t k i e, op. cit., s. 328; Dąbkowski, op. cii., t. II, s. 498. Ten uczony
ponadto silnie akcentuje odrębność prawa pierwokupu od retraktu (iw.).
5 J. Hube, op. cit., s. 51. Być może, zgodę krewnych na pozbycie majątku
miał na myśli Lelewel, gdy pisał o „czuwaniu" krewnych, by majątek nie przeszedł
w obce ręce (op. cit., ods. 80 na s. 49).
6 Roepell, op. cit., t. II, s. 610 nn. Autor nieściśle nazywa retrakt prawem
pierwokupu (Vorkaufsrecht).
7 Patrz niżej, s. 118 nn.
8 Burzyński, O prawie bliższości, s. 31—32. W dziele wcześniejszym przyjmował
autor pogląd Bandtkiego. Zob. Burzyński, Prawo polskie prywatne,
t. I, s. 391, t. II, s. 527.
9 Kutrzeba, Wspólne podstawy historii praw słowiańskich, CPiE, R. XXVIII,
1933, s. 10. Uprzednio podzielał ten uczony pogląd Balzera. Zob. Kutrzeba, hasło
„Jus retractus" w Wielkiej encyklopedii powszechnej ilustrowanej, t. 33—34, s. 236.
10 O. Balzer, O obecnym stanie nauki prywatnego prawa polskiego i jego
potrzebach, Lwów 1887, s. 50.
11 Michalewicz, op. cit., PH III, s. 116—117; R a f a c z, op. cit., s. 307;
Kolańczyk, Studia, s. 175 nn.; A. Vetulani, Przemiany w urządzeniach
i życiu prywatnym społeczeństwa w początkach państwa polskiego, „Początki Państwa
Polskiego. Księga Tysiąclecia", t. II, Poznań 1962, s. 185. Kolańczyk uwzględnia
ewolucję przynajmniej w zakresie rodzajów alienacji objętych prawem bliższości
(ibid.). W pracy wcześniejszej upatrywał ten uczony w przyzwalaniu krewnych
zrzeczenia się prawa retraktu (Prawo spadkowe, ods. 7 na s. 157—158). Zdaniem
Vetulaniego, zgoda nie przekreślała raz na zawsze praw do pozbytych dóbr.
Przyzwalającym pozostawało prawo pierwokupu wobec dalszej odsprzedaży przez
nabywcę lub jego potomków. Dodać należy, że ten uczony zastanawia się, komu
przysługiwało prawo bliższości, członkom niedziału czy oprócz nich także krewnym
stojącym poza niedziałem (op. cit., s. 184; zob. też niżej ods. 55).
12 R. Hube I, s. 72—73; Hube III, s. 120, 157.