prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

178
spadkowych u Słowian 88 . Autor opiera swe poglądy na falsyfikatach
Hanki i dziele Ewersa, twórcy rosyjskiej teorii rodowej 87 . Pierwotną
dla J. Hubego jest własność wspólna „familii", w której nie ma spadkobrania,
tylko ze śmiercią jednego z członków wspólnoty zmniejsza się
liczba współniedzielnych, natomiast w sferze własności nie zachodzą żadne
zmiany 88 . Jest to więc własność pospólnej ręki. Wspólnoty te już dość
wcześnie ulegają rozkładowi 89 , zostawiają jednak „ślady niezatarte"
i stają się w późniejszym okresie podstawą nowych ustanowień. Do nich
zalicza autor przeświadczenie „familii", że posiada „wspólne prawa do
majątku familijnego" 90 . Prawa te konkretyzowały się w zezwalaniu krewnych
91 na pozbycie dóbr dziedzicznych („familijnych") 92 .
Gdy szereg problemów prawa bliższości stało się przedmiotem szczegółowych
dociekań, podane przez J. Hubego wytłumaczenie genezy zostało
powszechnie przyjęte przez zwolenników teorii rodowego ustroju
społeczeństwa 93 .« Nikt też z tego grona nie odczuwał potrzeby bliższego
86 J. H u b e, op. cit.
87 J. Ewers, Das älteste Recht der Russen, Dorpat 1826.
88 J. Hube, op. cit., s. 17. Autor jednak jest niekonsekwentny, skoro na s. 32
prawo niedzielnych do wspólnego majątku nazywa prawem spadkowym. Co więcej,
przyjmuje, że to prawo, które nazywa spadkowym, przysługiwało wyłącznie niedzielnym,
a gdy tych nie było, majątek stawał się puścizną. Prawa spadkowe
krewnych stojących poza wspólnotą do takiego majątku są wytworem czasów późniejszych,
zwycięstwem zasady indywidualizmu nad zasadą kolektywizmu. Widać
tu pewien wpływ lelewelowskiej teorii puścizny z odwrotnym jednak kierunkiem
rozwoju, który u Lelewela szedł od indywidualizmu do kolektywizmu.
89 Na dowód przytacza autor dokument z r. 1088, ogłoszony przez T. Czackiego
w artykule pt. O źródłach praw, które miały moc obowiązującą w Polsce i w Litwie,
„Dziennik Wileński", listopad 1823, s. 283 (J. Hub e, op. cit., s. 57). Jest to
jeden z falsyfikatów Wojeńskiego, podrzucony do Archiwum Koronnego w r. 1682
(zob. Kozłowska-Budkowa, Repertorium, s. VIII, ods. 1).
90 J. H u b e, op. cit., s. 51.
91 I nie tylko krewnych, skoro wśród zezwalających wymienia autor zięcia
(op. cit., s. 51).
92 Op. cit., s. 55.
9J
Por. Roepell, op. cit., t. I, s. 83; Stadnicki, op. cit., s. 159; Dutkiewicz,
Program, s. 89 (Jednakże przykład Litwy świadczy jego zdaniem, że retrakt
nie jest wcale istotną cechą stosunków pierwotnych, tenże, Uwagi, s. 61.); Małecki,
Ludność loolna, s. 405—406; Smolka, Testament Bolesława Krzyxvoustego,
s. 293; tenże, Mieszko Stary i jego wiek, s. 62; Szelągowski, op. cit., s. 8—9;
F. J. S p e v e c, Pravo bliźe rodbine glede odsvoja nekretnina po staro-germanskom
i staro-slovanskom pravu, Zagreb 1882.; W i n i a r z, Prawo dziedziczenia kobiet,
s. 757 nn.; K a d 1 e c, Rodinny nedil, s. 77; tenże, O prawie prywatnym Zachodnich
Słowian, s. 90 nn.; Balzer, Rewizja teorii osadnictwa w Polsce, KHXII 1898,
s. 31 (ten uczony w całej swej twórczości niewiele uwagi poświęca naszej instytucji);
Kutrzeba, Jus retractus, s. 236; tenże, Wspólne podstawy, s. 264 nn.;
Mich a lewic z, op. cit., PH III, s. 116; D ą b k o w s k i, op. cit., t. II, s. 499;