prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

154
bliższości była znikoma 210 . Z pewnością jest rzeczą dość dziwną, że
tak skyteczny środek ochronny był bardzo rzadko w praktyce stosowany.
Każe to nam skłaniać się ku poglądowi Sobocińskiego, że miał on zastosowanie
przy pozbyciu dóbr nadanych 211 .
c) Konfirmacja panującego.
Wielopłaszczyznowe, a tym samym skomplikowane i do dziś kontrowersyjne
zagadnienie książęcej jurysdykcji, niespornej w odniesieniu
do alienacji dóbr nie pochodzących z nadań panującego, interesuje nas
tu jedynie w takim stopniu, w jakim wiąże się z prawem bliższości.
Zacznijmy od źródeł. Jaksa, fundator klasztoru miechowskiego, „ducis
Boleslai consensu ac volúntate omnímoda, tres villas ... in perpetuam
helemosinam canonico ... assignavit; et ne aliquis successorum suorum
donationes eius posset in irritum ducere, seu villas prenominatas a Iherosolimitai)ae
ecclesie dominio revocare, futurorum paci providens et
quieti, predictum ducem B. dominum suum familiariter adiit et eius
confirmacionem familiari precum instantia requisivit. Dux vero prestantissimus
eius preces devotas exaudiens, villis ab eo donatis suam confirmation
em adhibuit" 212 . Takie jest mniej więcej brzmienie formuły
konfirmacji książęcej, spotykanej niemal we wszystkich dokumentach
210
Klasycznym przykładem jest fundacja klasztoru henrykowskiego. Ks. henr.,
s. 243 nn. Dalsze wzmianki to KDMP II, 398 z 1224 r.; KDWP I, 229 z 1241 r.;
CDPol. I, 42 z 1253 r.; KDMP I, 93 z 1277 r.; KDWP II, 1162 z 1336 r. Nieco więcej
przykładów dostarczają źródła pomorskie (zob. Kolańczyk, Studia, ods. 97 na
s. 298).
211 Sobociński, Historia rządów opiekuńczych, s. 213, ods. 171. Podobnie
Mikowski, op. cit., s. 60—61. Odmiennie Kolańczyk, Studia, s. 317, ods.
181, ponieważ w KDWP I, 229 przekazano za pośrednictwem księcia hereditatem
propriam. Termin ten może jednak oznaczać dobra własne, nabyte, w przeciwieństwie
do dóbr dziedzicznych. Por. „non ex paternali iure ipsum contingentem,
neque sumptibus paternalibus comparatam, sed propria pecunia emptam" (KDWP
II, 1014 z 1319 r.). Nawiasem mówiąc, nawet w odniesieniu do dóbr nadanych
jest ta instytucja zjawiskiem rzadkim, chociaż w KDWP I, 264 książę pośredniczy
w alienacji „ut consuetum est fieri".
212 KDMP II, 375 z 1198 r. Podobnie CDMG I, 230 z 1223—1247 r.: „ut hac
venditio a nulla in posterum superiore vel inferiore persona debeat ullomodo inmutari,
revocari, vel infringi. Ut autem huius rei factum perpetualiter ratum permaneat
et inconvulsum ... ducum Polonie ... Le^tconis et Conradi, cum quorum
consensu et in quorum presencia actum est, ęfc nostrorum munimine sigillorum
atque quorundam nobilium attestacione virorum, qui eidem facto interfuerunt,
dignum duximus esse roborandum". CDMG I, 472 z 1247 r.: „Ne igitur tam pi a
dispositio qualibet arte mendacitatis subversionem patiatur, nos ipsius donationi
nostram auctoritatem impertimus et cum omni sinceritate spontaneum et racionabile
factum approbamus".