prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

Lesiński pisze wprost, że prawo bliższości kobiet jest zjawiskiem
późniejszym od tegoż prawa mężczyzn. Co do daty jego wykształcenia
się zgadza się on z Winiarzem 157 . Rozumowanie obu autorów jest to samo,
co u Michalewicza. Skoro źródła milczą o prawie bliższości kobiet,
widocznie prawa tego nie posiadały, a datę jego wykształcenia się ma
stanowić pierwsza wzmianka w dokumentach z pewnym cofnięciem lub
nawet bez tej tolerancji 158 . Być może, kiedy indziej milczenie źródeł
samo przez się nie zadowoliłoby naszych badaczy, tu jednak w „kwestii
kobiecej" podpiera jego wymowę spotykany w nauce pogląd o pierwotnym
upośledzeniu kobiety 159 . Jednakże co innego wyrażać ten pogląd,
co innego zaś umieszczać przyjmowany w nim stan rzeczy w konkretnym
czasie i na określonym terytorium. Nawet po świetnej monografii
Lesińskiego nie wszystko jest już dostatecznie wyjaśnione. Spotykamy
głosy, które zwracają uwagę, że ograniczenia praw kobiety mogły mieć
charakter partykularny 160 , a linia rozwojowa nie musiała biec bez załamań
od punktu zerowego wzwyż 161 . To z kolei przerzuca główny ciężar
dowodu z powszechnej prawidłowości na źródła, wobec czego już
sam argument ich milczenia nie wystarcza. Wróćmy zatem do nich
jeszcze raz.
Przyznajemy, że źródeł nie znanych do tej pory nauce nie mamy 162 ,
lecz te same przekazy badane pod kątem potrzeb wyłącznie naszej instytucji
mogą mieć inną wymowę. Sugestia, a w stosunku do niektórych
dzielnic niezaprzeczalny fakt, upośledzenia kobiet w prawie spadkowym
zmusza, by zająć się każdym regionem oddzielnie.
Śląsk. Pierwsza wzmianka o prawie bliższości kobiet (córek) pochodzi
z r. 1236 163 . Przed tą datą mamy trzy wzmianki o prawie bliższości
mężczyzn — agnatów (z lat 1213 — 1230) 164 . Ani rzucającej się
57
157 Lesiński, Ze studiów, s. 101 nn.
158 Por. wyżej, ods. 155.
159 Lesiński, Stanowisko kobiety, s. 10.
160 Adamus, O prawie dziedziczenia, s. 133—134. Sugestia tego uczonego znajduje
poparcie w stosunkach mazowieckich, gdzie w poszczególnych ziemiach istniały
Przeciwstawne zwyczaje co do praw spadkowych kobiet (zob. W i n i a r z, op. cit.,
s. 811).
161 Russocki np. stwierdza, że obok norm uznających prawa spadkowe kobiet
Pojawiają się na Mazowszu w XV w. akty ustawodawcze i prejudykaty, które
ograniczają kobiety w tym przedmiocie (Formy, s. 109; zob. też co na temat regulowania
uprawnień kobiet przez „prawa rodzinne" niektórych rodzin magnackich
Pisze Adamus, O prawie dziedziczenia, s. 133).
162 Z uznaniem o sumienności Winiarza i Lesińskiego w zakresie heurezy wyraża
się A d a m u s, O prawie dziedziczenia, s. 130.
163 Tzschoppe US, 17 albo CDSil. V// 482 z 1236 r.
164 W r. 1213 występuje brat (CDSil. VII,, 468; Leubus, 15), w r. 1221 — brat
(CDSil. VII, 245), w r. 1230 — syn (CDSil. VII,, 362).