prawo bliższoÅci krewnych w polskim prawie ziemskim do koÅca xv ...
prawo bliższoÅci krewnych w polskim prawie ziemskim do koÅca xv ...
prawo bliższoÅci krewnych w polskim prawie ziemskim do koÅca xv ...
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
jawów — retraktu 7 . W nauce niemieckiej terminem Naherrecht oznacza<br />
się tylko część prawa bliższości, resztki niegdyś dalej idących praw<br />
<strong>krewnych</strong> 8 . Takie odróżnienie, chociaż, być może, w Niemczech historycznie<br />
uzasadnione, nie wydaje nam się trafne z meto<strong>do</strong>logicznego<br />
punktu widzenia. Jeżeli Naherrecht i owe dalej idące prawa wypływają<br />
z tego samego stosunku, to jest pokrewieństwa z pozbywcą, jeżeli ograniczają<br />
swobodę rozporządzania majątkiem, stanowią według naszego<br />
przekonania jedną instytucję prawną. Stosowanie <strong>do</strong> niej dwu odmiennych<br />
nazw zaciera ewolucję i każe <strong>do</strong>myślać się, że mamy <strong>do</strong> czynienia<br />
z różnymi, choć pokrewnymi instytucjami. Różnice w sankcji, które są<br />
przecież wynikiem rozwoju, nie mogą upoważniać <strong>do</strong> takiego podziału.<br />
Dlatego przez <strong>prawo</strong> bliższości rozumiemy wszelkie wypływające z pokrewieństwa<br />
uprawnienia, które ograniczają swobodę alienacji majątku<br />
bez względu na to, w jaki sposób one się przejawiają i jakie skutki<br />
rodzi ich naruszenie 9 . Musimy jednak od razu wyjaśnić, że co <strong>do</strong> tego<br />
nie ma w nauce polskiej jednomyślności; odwrotnie, istnieje <strong>do</strong>ść znaczna<br />
różnorodność w poglądach 10 . Nie powinno to nas dziwić, gdy uprzytomnimy<br />
sobie poważną liczbę wypowiedzi na temat tego prawa oraz<br />
okoliczności im towarzyszące.<br />
Prawo bliższości należy bowiem <strong>do</strong> tych nielicznych instytucji dawnego<br />
polskiego prawa prywatnego, które budziły i budzą żywe zainteresowanie<br />
naszych historyków w ogóle, a historyków prawa w szczególności.<br />
Tę popularność omawiana instytucja zawdzięcza nie tyle samej<br />
sobie, co ścisłemu związkowi z prawem własności. Istota jej bowiem<br />
polega na skrępowaniu jednego z najistotniejszych atrybutów prawa<br />
własności — swobody rozporządzania. Z tego względu każdy, kto zajmuje<br />
się własnością, zwłaszcza średniowieczną, siłą rzeczy porusza<br />
także zagadnienie prawa bliższości. Ma to swoje <strong>do</strong>datnie i ujemne skutki.<br />
7<br />
7 Na przykład rosyjski ro<strong>do</strong>woj wykup (zob. S. B. Wiesiełowskij, Fieodalnoje<br />
ziemlewładienije w sieuHero-rvostocznoj Rusi, t. I, Moskwa—Leningrad 1947,<br />
s. 24 i n.), francuski le retrait lignager (Ourliac i Malafosse, op. ext., s. 403<br />
i n.), czeskie pravo retraktni (T. S a t u r n i k, O pravu soukromém u Slovanú<br />
w <strong>do</strong>bach stariich, [w:] L. N i e d e r l e, Slovanské staroźitnosti. Oddil kulturni,<br />
dilu II svazek 2, Praha 1934, s. 116 i n.).<br />
8 Patrz niżej, ods. 44 na s. 119.<br />
8<br />
Por. K. Kolańczyk, Studia nad reliktami wspólnej własności ziemi w najdawniejszej<br />
Polsce. Rozporządzanie własnością ziemską <strong>do</strong> końca XIV w., SHPP,<br />
t. XX, z. 2, Poznań 1950, s. 176; J. Bardach, Uwagi o „ro<strong>do</strong>wym" ustroju społeczeństwa<br />
t <strong>prawie</strong> bliższości w Polsce średniowiecznej, CPH, t. IV, 1952, s. 438,<br />
442, ods. 113. Tamże polemika z J. Matuszewskim, który przyjmuje, że <strong>prawo</strong> bliższości<br />
powstaje <strong>do</strong>piero wówczas, gdy retrakt — zabór przekształca się w retrakt —<br />
skup (J. Matuszewski, Aqua abrenuntiationis. Studium ze średniowiecznego<br />
prawa prywatnego, CPH, t. IV, 1952, s. 188).<br />
10 Patrz niżej, s. 110 nn.; zob. też wyżej, ods. 9 in fine.
Change language