prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

Kobieta, jak już wspominaliśmy, od dawna miała zdolność nabywania
nieruchomości i od tego też czasu z pewnością mogła nabywać dobra
dziedziczne pozbywane przez jej krewniaków, przynajmniej na równi
z obcymi. Czy wszakże była ona obca dla swych krewnych Czy opuszczając
przez zamążpójście swoją rodzinę, zrywała tym samym wszelkie
z nią stosunki Jest to mało prawdopodobne. Na zażyłość rodów
skoligaconych zdaje się wskazywać rozbudowana terminologia różnych
stosunków powinowactwa, obfitsza niż dla stopni pokrewieństwa 188 .
Z dwóch wymienionych warunków na pierwszym miejscu stawiamy
zdolność do nabywania dóbr — bez niej nie można sobie wyobrazić prawa
bliższości. To między innymi różni je od praw spadkowych. Trudno
powiedzieć, czy kobieta uzyskała prawo bliższości wraz z osiągnięciem
zdolności do nabywania dóbr nieruchomych. Być może, odbywał się
ten proces stopniowo, a precedensem mogło być oferowanie kobiecie przez
krewnych męskich kupna majątku. Ta druga możliwość, gdy się uwzględni
powolne tempo powstawania normy prawa zwyczajowego, wydaje
się bardziej prawdopodobna, zwłaszcza że kobiety rzadko korzystały
z prawa bliższości. Nie wiemy także, czy wraz z kobietą uzyskali równocześnie
prawo bliższości kognaci. W każdym razie nie wynika koniecznie
jedno z drugiego. Kobieta była mimo wszystko agnatem, o czym należy
pamiętać.
63
3. STRUKTURA KRĘGU UPRAWNIONYCH
Teoretycznie biorąc, kręgiem uprawnionych mogła rządzić zasada
równości praw wszystkich podmiotów, zasada hierarchii lub też obie
równolegle: zasada hierarchii wśród krewnych bliższych, a zasada równości
wśród krewnych dalszych. Prawo bliższości mogło przysługiwać
solidarnie wszystkim uprawnionym. Ewentualnie mogło być tak, że zgoda
najbliższego krewniaka czyniła zbędną zgodę pozostałych, przekreślała
niejako ich prawa. Wygodniej jest nam zacząć od tej drugiej możliwości.
Stwierdzić trzeba w zgodzie z Michalewiczem, że wymowa źródeł nie
pozostawia pod tym względem żadnych wątpliwości 189 . W konkretnych
wypadkach pozbycia brani są pod uwagę wszyscy uprawnieni, o czym
świadczą zwroty communi consensu et pari voto consanguineorum itp.
lub też fakty równoczesnego występowania kilku krewnych, pozostających
z pozbywcą w różnym stopniu pokrewieństwa 190 . Zgoda więc jed-
188 Zob. Brückner, op. cit., kol. 199—201, s.v. „pokrewieństwo".
189 M i c h a l e w i c z, op. cit., PH III, s. 124.
190 Np. bracia stryjeczni i rodzeni (KDWP I, 342 z 1256 r.), bracia obok ojca
(Stenzel, Liber fund., dok. nr 23 z 1269 r.), stryj ze swymi synami (KDWP I,
z 1278 r.).