prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

50
b) Siostra.
Występuje dość często, i to na całym objętym niniejszymi badaniami
terytorium 116 . Poza źródłami praktyki prawo bliższości siostry zostało
niejako a contrario potwierdzone w zwodzie prawa ziemi łęczyckiej 117 .
Trudno natomiast orzec, w jakim stopniu stan cywilny siostry wpływał
na jej uprawnienia. Wprawdzie retraktu dokonują głównie siostry zamężne
lub wdowy lł8 , jednakże uzasadnienia tego stanu rzeczy należy
szukać w stosunkach bardziej faktycznych niż prawnych. Według wszelkiego
prawdopodobieństwa siostry pozostawały do czasu zamążpójścia
w niedziale z braćmi 119 .
c) Córka.
— wobec alienacji ojcowskich.
Przy szukaniu w źródłach dowodów prawa bliższości córek należy
zachować podobną ostrożność, jak przy siostrach. Córki bowiem do
czasu zamążpójścia pozostawały najczęściej w niedziale z ojcem 120 , stąd
ich obecność przy transakcjach może wypływać równie dobrze z faktu
wspólnoty majątkowej, jak i prawa bliższości. W związku z tym najpewniejszym
dowodem byłby retrakt dokonany przez córkę, którego
jednak nie znajdujemy 121 . Mamy natomiast dowody konsensu córek za-
KDKK I, 181 z 1346 r.; Łącz. I, 4731 z 1400 r.; Roty wlkp. I, 1603 z 1400 r.;
Bkuj., 2497 z 1422 (łącznie z nr 2744); Hele. II, 2732 z 1438 r.; KDUJ I, 213 z 1465 r.;
AGZ XVI, 713 z 1470 r., XIX, 167 z 1477 r. Wszystko to są dowody sprzeciwu
siostry, przykładów udzielania przez nią zgody na alienację nie ma prawie wcale
(tylko w KDMaz. 149 z 1409 r.). Być może, z prawem bliższości siostry trzeba się
liczyć w wypadkach zapowiedzi, jak np. AGZ XII, 2369 z 1450 r„ lub w licznych
faktach poręki za siostrę, że nie wzruszy dokonywanej transakcji (np. Sang. II,
19 z 1352 r.).
117 Patrz wyżej, s. 30.
118 Tak w większości wymienionych w ods. 116 źródeł.
119 Por. Lesiński, Stanouńsko kobiety, s. 71. W pozornej sprzeczności z tym,
co piszemy o prawie bliższości sióstr i kobiet w ogóle, pozostają fakty sprzedaży
nieruchomości łącznie z prawem skupu kobiet, w tym także i sióstr. Pozornej,
ponieważ nie przekreślały one formalnie ich prawa bliższości, czyniły je tylko
w konkretnym wypadku bardziej lub mniej realnym. Por. MKM II, 214; patrz też
Lesiński, Stanowisko kobiety, s. 62—63; Russocki, Formy, s. 105.
120 Zob. Lesiński, Stanowisko kobiety, s. 70—71; Waldo, op. cit., s. 31—32.
121 W Łącz. I, 3406 z 1394 r. jakaś mężatka „interdixit partem hereditatis ...
et est proximior ad partem hereditatis ex paterna successione et debet exemere ...
in Nat. Christi". Nie wiemy jednak, kto był pozbywcą spornych dóbr. Zwrot ex
paterna successione zdaje się wskazywać raczej, że nie był nim ojciec tej kobiety.
Możliwe, że prawa bliższości zrzekają się córki w KDWP III, 1629 z 1370 r. Tu
także chyba trzeba wymienić MKM I, 260 z 1426 r., bo chociaż pozbywcą jest
matka, przedmiotem transakcji są dobra jej męża, a ojca kobiety, za którą się
poręcza. Natomiast raczej z tytułu praw spadkowych występuje córka w CDSil.
VII 2 1291 z 1268 r.