prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

wód retraktu wobec dóbr nabytych przez ojca, a pozbytych przez syna 41 .
Istnieją zatem dostateczne podstawy do stwierdzenia, że dobra dziedziczne
tworzyły w prawie polskim, przynajmniej na gruncie prawa
bliższości, jednolitą kategorię, bez względu na liczbę przejść w drodze
dziedziczenia.
Nie będziemy mnożyli przykładów stosowania prawa bliższości do
dóbr dziedzicznych. Znajduje się ich sporo w dalszych partiach pracy,
a rzecz jest zbyt oczywista, by wymagała obfitszej dokumentacji. Istnieją
natomiast źródła, w których stwierdza się coś wręcz przeciwnego,
głosi się postulat swobody rozporządzania dobrami dziedzicznymi.
KDMP II, 413 z 1235 r.: Gumbert, archidiakon krakowski, nadaje
klasztorowi w Wąchocku wieś Błonie „ita libere et absolute, ut nulli
omnino hominum aut consanguineorum meorum in eis, que contuli,
quicquam iuris liceat vendicare, que ego successione paterna et porcione
legittima possidens in proprietatem prefati transfudi monasterii". Darowizna
jednak została dokonana za zgodą brata i bratanków.
CDPol. I, 102 z 1307 r.: Włodzimierz z Łojewa sprzedaje klasztorowi
byszewskiemu wieś Wtelno „ad quam nullus jus habere dinoscitur, nisi
predictus V. ... Adiciendo specialiter, quod nullus unquam consanguineorum,
heredum, ac successorum eiusdem W. ipsam hereditatem possit
redimere, liberare aut emere, quum nullum jus in hereditate dicta eis
competit".
Nie wiemy wprawdzie na pewno, czy Wtelno było wsią dziedziczną
pozbywcy, domyślamy się takiego jej charakteru stąd, że przy trzykrotnym
odmawianiu bliskim jakichkolwiek praw do niej ani razu nie
podano przyczyny. A przecież wystarczyło zaznaczyć, że przedmiotem
pozbycia są dobra nabyte 42 .
W obu wypadkach nabywcą jest Kościół i jemu trzeba przypisać
twórczą rolę w sformułowaniu postulatu swobody rozporządzania dobrami
dziedzicznymi. Oba dokumenty stanowią w masie źródeł zupełny
pod tym względem wyjątek. Ich wymowę pomniejsza ponadto fakt, że
w KDMP II, 413 darowizna doszła w istocie rzeczy do skutku za zgodą
krewniaków, oraz to, że jeden dokument dzieli od drugiego niemal 100
lat. Trudno zatem dopatrywać się tu jakiejś wyraźnie zarysowującej się
tendencji 43 .
79
41 Hele. II, 3231 z 1445 r. w związku z 3249. Występujący w tej ostatniej zapisce
Piotr Szafraniec starszy jest ojcem Szafrańca z zap. 3231 (zob. Kuraś II,
ods. 19 do dok. 347 na s. 7, oraz ibid., ods. 1 do dok. 430 na s. 137).
42 Podobnie sądzi, aczkolwiek ze względu na inne okoliczności, Kolańczyk,
Studia, ods. 212 na s. 425—426.
43 Nie na prawie bliższości opierają się roszczenia krewniaków komesa Piotra