prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

78
nazwę dóbr dziedzicznych 32 . Wszelako w literaturze zarówno przed,
jak i po wystąpieniach obu autorów uważano powszechnie, że dobra
odziedziczone przez jedno pokolenie już stają się dziedzicznymi 33 . Z wątpliwościami
wystąpił dopiero Kolańczyk. Odegrała tu na pewno niepoślednią
rolę znajomość prawa francuskiego. W niektórych bowiem coutumes
odróżnia się dobra odziedziczone przynajmniej przez dwa pokolenia
(les propres anciens, propre avitin) od dóbr odziedziczonych po
rodzicach (propre naissant) 34 . Na wzór francuski Kolańczyk proponuje
odróżnienie dóbr rodowych od rodzinnych 35 . Jednakże we Francji ta
dystynkcja powodowała określone skutki prawne w dziedzinie swobody
rozporządzania 36 , natomiast w prawie polskim nie może Kolańczyk wykazać
podobnych konsekwencji prawnych 37 .
Również nasze poszukiwania nie dały rezultatu, choć właśnie w prawie
bliższości różnice te powinny wystąpić przede wszystkim. Kolańczyk
ma niewątpliwie rację, gdy konstatuje w źródłach nikły zasób informacji
o dobrach dziedzicznych, nieproporcjonalny do roli, jaką dobra
te spełniały w życiu ówczesnego społeczeństwa 38 . Wydaje się jednak,
że już sama terminologia przeczy proponowanemu rozróżnieniu. Mimo
dużej różnorodności, a w większym stopniu wieloznaczności terminów
oznaczających dobra dziedziczne, uderza nas brak w aktach alienacyjnych
takich określeń, które by akcentowały pochodzenie dóbr od starszych
niż ojciec przodków 39 . W nazwie Patrimonium, użytej m. in. w cytowanym
wyżej pouczeniu, akcent pada przecież nie na dziada, lecz na
ojca. To samo obserwujemy w innych źródłach 40 . Mamy wreszcie do-
32 A. Brückner, Dzieje kultury polskiej, wyd. 3, t. I, s. 107; tenże, Słownik
etymologiczny języka polskiego, Kraków—Warszawa, bez roku wyd., s. 107.
33 M i c h a l e w i c z, op. cit., PH III, s. 253—258; Arnold, op. cit., s. 12;
Rafacz, op. cit., s. 294; P. Dąbkowski, Dobra rodowe i nabyte w prawie
litewskim od XIV—XVI wieku, SHPP VI, z. 3, 1916, s. 6—7, 18—27, 88; K. Tymi e-
niecki, Z dziejów zaniku drobnej własności na Śląsku w XIII w., Lwów 1925,
s. 17—18; Bardach, Uwagi, s. 437, ods. 88.
34 Zob. Dictionaire de droit et de pratique... par C. J. de Ferriere, t. II, Paryż
1740, s. 577 s.v. „propres"; Chénon, op. cit., t. II, s. 231; F a l l e t t i, op. cit.,
s. 238, ods. 1.
35 Kolańczyk, Studia, ods. 140 na s. 407—408.
36 F a l l e t t i, op. cit., s. 238, ods. 1.
37 Zob. Bardach, Uwagi, ods. 88 na s. 438.
38 Kolańczyk, Studia, s. 405—406.
39 Tego rodzaju zwroty spotykane poza aktami alienacyjnymi służą najczęściej
dla podkreślenia dawności dzierżenia, tym samym więc bardziej niewzruszalnego.
40 Np. CDPol. II,, 63 z 1254 r.; KDWP II, 1014 z 1319 r. (tu także dobra nabyte
sumptibus paternalibus są zaliczone do dóbr dziedzicznych, zob. też Kolańczyk,
Studia, s. 420, ods. 198). W art. 125 Król. Statutów Kazimierza Wielkiego przeciwstawia
się nabytkom haereditates ex successione paterna (AKP II, s. 43).