prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

38
niemożliwa w tamtych czasach tylko z powodu zbytniej subtelności,
skoro właśnie podobne rozwiązanie znajdujemy w jednym z partykularnych
praw północnych Germanów 43 .
Zobaczmy z kolei, jak przedstawia się krąg uprawnionych w prawach
innych narodów. W czeskiej literaturze historyczno-prawnej sprawa nie
przedstawia się jasno. Kadlec mówi ogólnie o prawach krewnych do
nabycia nieruchomości odziedziczonych po przodkach przed obcymi 44 .
Saturnik stwierdza, że krąg uprawnionych sięgał tak daleko, jak daleko
sięgało poczucie pokrewieństwa 45 . Według Vaneíka prawo bliższości
przysługiwało byłym niedzielnymPodobny do Saturnika pogląd
w odniesieniu do prawa ruskiego wypowiada Wiesiełowskij. Jedyne
ograniczenie w tym prawie — to wykluczenie z prawa bliższości dzieci
i wnuków 47 . Odmiennie było u Słowian Południowych. Tu występują
przede wszystkim właśnie descendenci w linii prostej, a obok nich także
krewni boczni bez bliżej określonej granicy 48 . Niejednakowo regulowały
tę kwestię prawa niemieckie. Niekiedy na wzór starosaskiego
Beispruchsrecht przyznawano prawo bliższości tylko aktualnie najbliższym
spadkobiercom, najczęściej jednak przysługiwało ono także pozostałym
krewnym, np. w Kolonii do 10 stopnia komputacji germańskiej
49 . We Francji krąg uprawnionych obejmował, zdaniem Fallettiego,
wszystkich krewnych tak przy udzielaniu zgody (laudatio), jak przy
retrakcie 50 . Wprawdzie badacz ten na podstawie źródeł praktyki sądowej
ustala wyraźną i powszechną w sensie terytorialnym tendencję
wyrażania zgody tylko przez najbliższych spadkobierców, jednakże
w przytoczonym na innym miejscu przepisie prawnym jest mowa
o wszystkich spadkobiercach 51 . Niektórzy uczeni wprost stwierdzają,
43 Szwedzka Ostgotalagen z XIII w. postanawia, że kupno ziemi należy oferować
w pierwszym rzędzie krewnym z tej linii, po której ziemię odziedziczono
(zob. S. Piekarczyk, Studia nad rozwojem struktury społeczno-gospodarczej
wczesnośredniowiecznej Szwecji, Warszawa 1962, s. 48). Jednakże zwód pod tym
względem jest na terenie Szwecji wyjątkiem. Nie znamy też podobnego rozwiązania
w innych prawach.
44 Kadlec, O prawie prywatnym, s. 97.
45 S a t u r n i k, op. cit., s. 117.
44 V. Vaneèek, Dejiny statu a prava v Ceskoslovensku (NaStin), Praha 1961,
s. 117—118 i 596.
47 Wiesiełowskij, op. cit., s. 27 i nn.
46 W. Namysłowski, Prawo bliższości u południowych Słowian, CPiE 19
1921, nr 3—4, s. 62.
49 G i e r k e, op. cit., t. III, s. 789.
50 L. Falletti, Le retrait lignager en droit coutumier français, Paris 1923,
s. 26.
51 Ibid., s. 252, ods. 1. Źródła, które posłużyły autorowi do wyrażenia opinii
o zwężaniu się kręgu uprawnionych, można też wręcz odmiennie interpretować.