prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

133
ci wyrażą zgodę po osiągnięciu właściwego wieku 91 . Na poparcie swego
zapatrywania nie przytacza Michalewicz żadnego źródła. Pierwsze rozwiązanie
— udzielenie zgody przez opiekuna — nie znajduje potwierdzenia
źródłowego. Według naszego przekonania byłoby to przekroczenie
kompetencji opiekuna. Sposób drugi zaś jest źródłowo potwierdzony,
ale tylko pośrednio. Jednakże przy takich poręczeniach, najczęściej
ojca za nieletniego syna lub starszego brata za młodszego, możemy niemal
na pewno przyjąć istnienie między nimi niedziału, zwłaszcza między
ojcem a synem 92 . Z kolei tam, gdzie działa matka, możemy raczej
domniemywać prawa własności nieletnich dzieci do majątku ojcowskiego,
a nie prawa bliższości 93 . Tylko w drodze analogii, aczkolwiek
z dużym prawdopodobieństwem, możemy przyjąć, że w identyczny sposób
postępowano w prawie bliższości.
Źródłom naszym nie są obce wypadki udziału nieletnich w czynnościach
alienacyjnych. Oczywiście i tu mamy do czynienia z niedziałem
(jeśli pozbywcą jest ojciec), możemy wszelako domyślać się, że podobnie
działo się przy prawie bliższości 94 . Tego rodzaju źródeł jest jednak
niewiele, a — co więcej — obok nich i z tego samego mniej więcej
czasu pochodzi wzmianka o zupełnie innej wymowie 95 . W rezultacie
91 M i c h a l e w i c z, op. cit., PH III, s. 124—125.
92 Np. Hele. II, 948 z 1403 r„ 1457 z 1416 r. i in.
93 Np. Sang. II, 97 z 1409 r. Jest to zresztą źródło z okresu, kiedy kwestia wieku
została już prawnie uregulowana. Zob. Dąbkowski, op. cit., t. I, s. 214 nn.
94 Np. KDWP I, 313 z 1253 r. W CDSil. X, 252 z 1363 r. toczy się spór między
klasztorem a dwoma braćmi, z których jeden nie ma lat sprawnych. Domyślamy
się tu niedziału braterskiego. W Kai., 311 z 1412 r. niejaka Sechna zawiera ugodę
z nieletnimi w sprawach majątkowych. W Lub. II, 433 z 1409 r. sąd skierował sprawę
ad interrogandum, ponieważ nie wiedział, czy dopuścić siedmioletniego chłopca
do zastępu. W AG Z XVIII, 2231 z 1492 r. nieletni wyposaża siostrę, wreszcie w AGZ
XIX, 211 z 1481 r. nieletni brat niedzielny winien, zdaniem obu stron, brać udział
w procesie. Tu też należałoby pomieścić podane przez Sobocińskiego przykłady
współdziałania w aktach prawnych niektórych członków rodziny panującego (S o-
b o c i ń s k i, Rządy opiekuńcze, s. 249). Trzeba jednak pamiętać, że adnotacja w dokumencie
o uczestnictwie nieletnego nie zawsze musi odpowiadać stanowi faktycznemu
albo też nie rodzi skutków prawnych, spotykamy bowiem dodatkowe poręczenia
za takiego nieletniego, że nie wystąpi przeciwko transakcji (por. Paul., 54
z 1410 r.).
95 „Hic notandum, quod W. habuit quatuor filios ... qui tamen in privilegio hic
non sunt positi, nec presentes fuerunt in resignacione, quia seniores duo alibi
extra términos tunc serviebant, duo vero tam tenelli erant, quod eos etas excusabat"
(Ks. henr., s. 345, ods. 1). Tak też chyba należy interpretować Pomerell. UB,
629 z 1304 r.: Właściciel zezwjla przeprowadzić wodociąg przez swoją łąkę (chyba
raczej szło o drogę do źródła wody) „cum coniugis nostre ac liberorum nostrorum,
quibus tunc exstitit etas intelligibilis, volúntate libera et assensu". Stosunki polskie
nie odbiegały pod tym względem od panujących gdzie indziej. Falletti stwier-