prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

117
eum iure hereditario pertinere" 34 . Trudno jest ustalić rzeczywiste prawo
Mikołaja, historia Głębowic bowiem jest solidnie zagmatwana, przynajmniej
z prawnego punktu widzenia 35 . W każdym razie Mikołaj
otrzymuje za zrzeczenie się pretensji 2 grzywny srebra. Porównajmy:
za las wartości 28 grzywien (klasztor wprawdzie zapłacił w sumie dwa
razy tyle, ale złożyły się na to szczególne okoliczności) roszczący sobie
jakieś prawa (ius hereditarium) otrzymuje 2 grzywny. Niezbyt silne
musiało być to prawo. Można śmiało mniemać, że głównym celem gróźb
była w istocie chęć uzyskania czegokolwiek w zamian za zrzeczenie się
wątpliwej jakości prawa. Trudno tu nawet w cudzysłowie mówić o kupowaniu
tej samej ziemi od kilku generacji 36 .
2. Historia wsi Muszkowice, przedstawiona dokładnie przez autora
kroniczki henrykowskiej, nie zawiera w sobie według naszej oceny niczego,
co przemawiałoby za hipotezą Matuszewskiego. Tu z pretensjami
występują potomkowie nieprawego posiadacza. Tytułem ich roszczeń
jest według bardzo subiektywnego odczucia tychże, prawo własności 37 .
3. Trzeci i ostatni przykład jest o tyle nietypowy, że zaczepiona zostaje
darowizna. Ewentualny retrakt — zabór wypływa tu z nieodpłatnego
charakteru alienacji. Sam casus przedstawia się następująco: Komes
Bodzanta pod koniec pierwszej połowy XIII w. dostał się do niewoli
niemieckiej. Wykupił go z niej klasztor paradyski za sumę 40
grzywien. Bodzanta w zamian nadał mu wieś Lubrzę. Po czterdziestu
kilku latach z pretensjami do wsi wystąpili dwaj synowie Bodzanty.
Spór załatwiono polubownie w ten sposób, że klasztor wypłacił synom
za zrzeczenie się wszelkich praw 210 grzywien 38 . Właśnie kwota, którą
otrzymali synowie, niewspółmierna do 40 grzywien, za które klasztor
34 S t e n z e 1, Liber fund., dok. nr 42 z 1296 r. W istocie Mikołaj był prawdopodobnie
spokrewniony z Głąbem w dals2ym stopniu, skoro w r. 1245 umiera
valde antiąuus Kwiatek, wnuk Głąba. Zob. Ks. henr., s. 277—278.
35 Nie wiemy przede wszystkim, co się kryje pod hereditas Glambowich, której
domaga się Mikołaj. Mogą to być Głębowice — zagroda i las, porzucone przez
potomków Głąba (zresztą wieśniaka książęcego) i jako pustkowie przekazane przez
księcia notariuszowi Mikołajowi, a przezeń z kolei klasztorowi henrykowskiemu
(Ks. henr., s. 276 nn.). Może to być również hereditas Glambowich, sprzedana przez
księcia temuż klasztorowi za 110 grzywien srebra w r-. 1263 (Stenzel, Liber fund.,
dok. nr 18 z 1263 r.). Por. także wcześniejsze pretensje innych krewniaków Głąba
do lasu Głębowice (Ks. henr., s. 278).
36 Trudno także zgodzić się z Kolańczykiem, że było to skuteczne procesowanie
się Głębowiców z klasztorem (Kolańczyk, Studia, s. 261).
37 Ks. henr., s. 311 nn.
38 Wiadomości o tej sprawie pochodzą częściowo z falsyfikatu, jakim jest
KDWP I, 252 z 1246 r. Zob. Kolańczyk, Prawo spadkowe, ods. 3 na s. 91—92.
Autentyczny natomiast jest KDWP II, 700 z 1293 r. zawierający dalsze informacje.