prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

40
minów ogólnych 59 . Tam, gdzie użyto terminów szczegółowych, dowiadujemy
się, że następujące osoby występowały z tytułu prawa bliższości:
a) Ojciec.
A. Mężczyźni — agnaci
Występuje w tym charakterze niezmiernie rzadko, i to wyłącznie
jako udzielający zgody na pozbycie nieruchomości Na ślad retraktu
przezeń dokonanego nie natrafiamy. Michalewicz zalicza ojca do uprawnionych
z tytułu prawa bliższości na podstawie jednego dokumentu,
w którym jednak mamy do czynienia z niewątpliwym niedziałem 61 .
Także Russocki znajduje zaledwie trzy dowody prawa bliższości ojca,
przy czym co najmniej w jednym z nich. ojciec pozostaje w niedziale
z synem — pozbywcą 62 . Nie znamy wypadku, by osoba znana nam
skądinąd jako ojciec pozbywcy była określana jednym z ogólnych terminów
pokrewieństwa. Można zatem przyjąć, że ojciec nie kryje się
w tej masie źródeł, w których podmioty naszej instytucji są oznaczone
ogólnymi terminami. Z tych samych względów należy raczej wykluczyć
możliwość ukrywania się ojca wśród osób występujących z protestem
wobec alienacji, co do których w ogóle nie zaznaczono, że są
krewniakami pozbywcy. Także w klauzulach zabezpieczających ojciec
rzadko jest brany pod uwagę jako ten, ze strony którego może być
nabywca niepokojony 63 . Można więc śmiało rzec, że ojciec jako podmiot
prawa bliższości jest zjawiskiem niezmiernie rzadkim, nietypowym. To
z kolei powinno zaostrzyć nasz krytycyzm wobec nielicznych dowodów
prawa bliższości ojca i zmusić do zastanowienia się, czy przypadkiem
za jego zgodą nie kryje się niedział z synem.
W świetle dość dobrze znanych nam z kilku dokumentów perypetii
klasztoru henrykowskiego w związku z nabyciem młyna na Oławie
trzeba na to pytanie odpowiedzieć przecząco. Oto Michał, syn Dalebora,
59 Zwłaszcza przy udzielaniu zgody na pozbycie.
60 Np. S t e n z e l, Liber fund., dok. 23 z 1269 r., Pomm. UB III, 1743 z 1295 r.;
AGZ XI, 3211 z 1454 r., XV, 3576 z 1470 r.
61 Michalewicz, op. cit., PH III, s. 122—123. Jest to KDWP I, 597 (254a)
z 1246. Ojciec zeznaje, że syn za jego zgodą sprzedał „predium dictum Kolchowo,
quod ad eos iure pertinebat hereditario".
62 Russocki, Formy, s. 97 i ods. 247 na s. 174: MKM I, 334; II, 273 i 274
(dotyczy tych samych osób, w rezultacie mamy dwa przykłady) MK 9, f. 22. Niedział
widzimy w MKM II, 273 i 274. Syn sprzedaje nieruchomości określone jako
suas partes, jednakże „pater dicti J. veniens similiter porciones predictas cum
filio vendidit, semota caucione fideiussoria, quam ... filius ... pro ipso ... prestiterat".
63 Np. AGZ XII, 2904 z 1459 r. Ponadto w Łącz. II, 2717; VI. I, 1712; Płońska
2444 strona domaga się stawienia ojca lub przypozwania przez stronę przeciwną.