prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

76
tych ograniczeń następuje stosunkowo późno: we Francji na przełomie
XII i XIII w., w Niemczech mniej więcej w tym samym czasie 21 .
Analogii tej nie bierze się jednak u nas pod uwagę z tej przyczyny,
że w czym innym upatruje się racji istnienia samego rozróżnienia. Prawo
spadkowe kobiet do nieruchomości miało się w Polsce wykształcić
najwcześniej w połowie XIII w. 22 Ponieważ podział na nieruchomości
dziedziczne i nabyte jest wcześniejszy, stąd też nasi badacze widzą rację
jego bytu głównie lub wyłącznie właśnie w swobodzie rozporządzania
nabytkami 23 . W związku z tym Koranyi na przykład nie wyklucza możliwości
oddziaływania prawa polskiego w tym kierunku na tzw. Landrecht
wrocławski 24 , a niemiecki recenzent jego pracy uznaje większą
rolę tego podziału nieruchomości w prawie polskim niż w prawach niemieckich
czy francuskich 23 . Odnotujmy wszakże, że pierwsze wzmianki
o dziedziczeniu nieruchomości przez kobiety pochodzą z tegoż okresu,
co analogiczne wzmianki o dziedziczeniu synów 26 , a Winiarz stwierdza
wprost, że z chwilą rozszerzenia się praw dziedzicznych kobiet na dobra
rodowe podział nieruchomości, którym się zajmujemy, zanika częściowo
w prawie polskim 27 .
Stadium drugie przenosi nas w epokę dokumentową. Wróćmy zatem
do źródeł i rozpatrzmy kolejno stanowisko poszczególnych kategorii
dóbr w prawie bliższości.
1. DOBRA DZIEDZICZNE 28
W pouczeniu prepozyta Wincentego dla opata henrykowskiego czytamy:
„aput attavos nostros et patres ex antiquo statutum est, ut si
quisquam de genere Polonorum vendiderit quodlibet patrimonium suum,
eius heredes postmodum poterunt redimere ... Si quisquam possi-
21 Chenon, op. cit., t. II, s. 280; Koranyi, Podstawy, s. 115 nn. Stosunkowo
szybko doszło do swobody rozporządzania nabytkami w prawie wizygockim
z VII w., choć co do tego nie ma w nauce zgody (zob. Koranyi, Podstawy,
s. 136 nn.).
22 Winiarz, op. cit., s. 811; Lesiński, Stanowisko kobiety, s. 47.
23 Zob. wyżej, s. 74 i ods. 13 oraz 14.
24 Koranyi, Podstawy, s. 117.
25 H. F. Schmid, ZSS GA 51, 1931, s. 776; zob. też Kolańczyk, Studia,
s. 466 (akceptacja poglądu Koranyiego).
26 Lesiński, Stanowisko kobiety, s. 45.
27 Winiarz, op. cit., s. 776. Pozostają reminiscencje podziału w postaci prawa
krewnych męskich do skupu nieruchomości dziedzicznych od kobiet powołanych
do dziedziczenia (ibid.).
28 Używamy określenia dobra dziedziczne zamiast dobra rodowe, ponieważ
wydaje się ono zręczniejsze, skoro dobra nabyte raz odziedziczone były przez prawo
polskie traktowane na równi z dobrami dziedziczonymi od kilku pokoleń. Tego