prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

sprzedał klasztorowi grunt, na którym zbudowany był ten obiekt 64
(uprzednio tenże Michał zezwolił mieszczanom oławskim postawić młyn
na swym gruncie, a z kolei młyn ten nabył od mieszczan klasztor).
Grunt ten retrahował od klasztoru brat stryjeczny pozbywcy Inwarius 65 .
Wówczas wystąpił Dalebor — syn pozbywcy — i jako bliższy od Inwara
odkupił odeń sporny grunt, by później zamienić go z klasztorem
na wieś Milejowice w Opolskiem 66 . Ojciec wraz z dwoma niedzielnymi
synami wyraża zgodę na tę zamianę. O tym, że Dalebor nie pozostawał
w niedziale z ojcem, świadczy dokonany przezeń retrakt (choć na alienację
ojcowską wyraził uprzednio zgodę 67 ), indywidualne dzierżenie
odkupionego gruntu 68 i wreszcie indywidualnie dokonana zamiana
z dopłatą przez klasztor 150 grzywien srebra. Gdyby ojciec pozostawał
z nim w niedziale, z pewnością wraz z konsensem skwitowałby klasztor
także z tej poważnej przecież dopłaty 69 . Zatem tu zgoda ojca na pozbycie
nieruchomości przez syna jest przejawem prawa bliższości; innymi
słowy, ojca możemy zaliczyć do podmiotów tej instytucji. Inny dowód
pochodzi z ziem ruskich. Jan Jacimirski, syn Fryderyka, pozostawał
z ojcem w niedziale do października 1450 r., po czym ojciec wydzielił
mu odpowiednią część majątku 70 . W r. 1454 ojciec wyraża zgodę na
alienację wsi dokonaną przez Jana, w kilka lat później czyni to samo 71 -
b) Stryj.
Przy stwierdzeniu jego obecności w kręgu podmiotów prawa bliższości
sporo kłopotów nastręcza nieokreśloność terminu patruus 72 . Nie
możemy też z taką pewnością, jak w odniesieniu do ojca, wykluczyć
możliwości występowania stryja wśród krewnych objętych jednym
z ogólnych terminów pokrewieństwa lub tam, gdzie pokrewieństwo z pozbywcą
nie zostało w ogóle przez pisarza odnotowane. Niewiele mamy
przekazów, w których podmiot prawa bliższości jest określony terminem
patruus 73 , a w jedynym przykładzie retraktu stryjowskiego została za-
64 Stenzel, Liber fund..., dok. 20 z 1266 r„ 21 z 1268 i 23 z 1269 r.
65 Ibid., dok. 20.
66 Ibid., dok. 21.
67 Ibid., dok. 20. Zgoda ojca na zamianę w dok. 23.
Ibid., dok. 21.
69 Sama indywidualnie dokonana zamiana z wyrażoną po fakcie zgodą ojca
1
braci nie stanowi wystarczającego argumentu za rozdzielnością majątkową, jak
sądzi Kolańczyk, Prawo spadkowe, s. 125—126.
70 AGZ XI, 2813.
71 AGZ XI, 3211 z 1454 r., 3679 z 1462 r.
72 Por. ods. 11.
73 KDWP I, 472 z 1278 r.; Ks. henr., s. 327 (pieczęć stryja pozbywcy na dokumencie);
KDWP II, 847 z 1302 r.; KDWP II, 1039 (pieczęć stryja); CDSil. II, 35
(stryj rękojmią); Leksz. II, 1252 z 1399 r.; AGZ XVIII, 1198 z 1479 r.
41