prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

Rozdział
VI
UWAGI O GENEZIE I ROLI PRAWA BLIŻSZOŚCI
Zagadnienie genezy należy do najtrudniejszych i najbardziej spornych
problemów prawa bliższości, i to nie tylko u nas. Dzieje się tak
między innymi dlatego, że pozostaje ono w ścisłym związku z innymi
węzłowymi kwestiami, jak np. struktura społeczeństwa średniowiecznego,
zakres i geneza prawa własności. Do zbadania tych zagadnień brakuje
najczęściej uczonym bezpośrednich źródeł, ich rozstrzyganie więc
następuje głównie w sposób spekulatywny. Panujące w literaturze polskiej
poglądy na temat genezy naszej instytucji można ująć w następujące
grupy: 1
1. Prawo bliższości jest instytucją zapożyczoną z praw obcych;
2. Geneza jego tkwi w stosunkach lennych,
3. Prawo bliższości powstaje w wyniku podziału otrzymanych od
księcia dóbr pomiędzy rozradzającą się rodzinę,
4. Prawo bliższości jest uprawnieniem spadkobierców, ekspektatywą
na spadek. Jego wykonanie zaś realizacją praw spadkowych za życia
spadkodawcy,
5. Prawo bliższości jest pozostałością praw rodowców do wspólnego
niegdyś majątku, przy czym owa wspólnota majątkowa jest prostą kontynuacją
rodu wspólnoty pierwotnej,
6. Prawo bliższości nie jest reliktem wspólnoty pierwotnej, lecz powstało
na gruncie indywidualizacji własności.
Ad. 1. Obce, germańskie pochodzenie prawa bliższości przyjmuje
Maciejowski 2 w oparciu o znaną rezolucję Rady Nieustającej z 1777 r. 3
Bezkrytyczne pójście za sugestią tej rezolucji jest u tego uczonego, zwolennika
poglądów niemieckiej szkoły historyczno-prawnej, dla której
prawo było dziełem ducha narodu, tym bardziej zaskakujące, że
1
3
Por. Russocki, Formy, s. 103 nn.
2 Maciejowski, op. cit., t. IV, s. 402.
Zbiór rezolucji Rady Nieustającej, t. I, nr 103 z 8 IV 1777 r.