prawo bliższoÅci krewnych w polskim prawie ziemskim do koÅca xv ...
prawo bliższoÅci krewnych w polskim prawie ziemskim do koÅca xv ...
prawo bliższoÅci krewnych w polskim prawie ziemskim do koÅca xv ...
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
139<br />
nie mogąc zwrócić zamienionej nieruchomości, proponował jej równoważnik<br />
w pieniądzu m . Istotnie, <strong>prawo</strong> retraktu wobec zamiany źródła<br />
określają jako <strong>prawo</strong> odkupu, używając określenia exemere 118 . Czy jednak<br />
exemere oznacza tu wykup za pieniądze Sugerowane przez Matuszewskiego<br />
postępowanie stawia nabywcę w wyjątkowo niekorzystnej<br />
sytuacji, znacznie gorszej niż sytuacja obdarowanego, kupującego czy<br />
zastawnika. Retrakt — odkup pozbawia go ziemi, której przecież nie<br />
chciał się wyzbyć (przy zamianie substancja majątkowa w zasadzie nie<br />
zmniejsza się). Rzecz przedstawia się nieco para<strong>do</strong>ksalnie. Skutki retraktu<br />
byłyby najprzykrzejsze w odniesieniu <strong>do</strong> rodzaju transakcji dla<br />
<strong>krewnych</strong> najmniej groźnego, bo w zasadzie nie uszczuplającego majątku<br />
nieruchomego pozbywcy.<br />
Czy nabywca godził się brać pieniądze za ziemię, czy nie <strong>do</strong>magał<br />
się powrotu ad pristinum statum Milczenie źródeł nie pozwala wyjść<br />
poza sygnalizowane wątpliwości 1I9 .<br />
Na znacznie pewniejszym gruncie stajemy, gdy przechodzimy <strong>do</strong><br />
retraktu wobec pozostałych transakcji odpłatnych. Sprawia to zarówno<br />
sama natura tych operacji majątkowych, co <strong>do</strong> których retrakt — skup<br />
da się łatwo wytłumaczyć, jak również obfitość materiału źródłowego.<br />
Wzruszenie kupna-sprzedaży, zastawu czy dzierżawy rodzi u retrahenta<br />
obowiązek zwrotu stronie przeciwnej tego wszystkiego, co dała<br />
ona pozbywcy. Fakt to powszechnie znany i nie będziemy mnożyć przykładów<br />
źródłowych na jego potwierdzenie. Jak już zauważył Michalewicz,<br />
obowiązek ten jest koniecznym warunkiem wykonania prawa retraktu.<br />
By przejąć z rąk nabywcy rewokowaną nieruchomość, retrahent<br />
117 M a t u s z e w s k i, op. cit., s. 190, Ods. 34.<br />
118 MKM I, 276 z 1426 r.; Ks. henr., s. 306.<br />
118 W KDWP II, 915 z 1308 r. (zamiana dóbr) znajduje się tego rodzaju zastrzeżenie:<br />
„Hoc tarnen adiecto, quan<strong>do</strong>cunque contingeret, quod aliquis ... veris probationibus<br />
et <strong>do</strong>cumentis ab episcopo ... evinceret eandem villam et ostenderet<br />
esse suam, ipso facto villa P. [strony zaczepionej] ad ius et ad proprietatem ecclesie<br />
... revertetur". Wprawdzie zwrot esse suam był używany czasem przez bliskich,<br />
w tym wypadku jednak — jak sądzimy — przewiduje się utratę wsi na rzecz właściciela.<br />
Bliscy nie u<strong>do</strong>wadniali swych praw <strong>do</strong>kumentami, z tego względu przytoczone<br />
źródło nic nam nie mówi o retrakcie przy zamianie. Równie bezużyteczne<br />
jest dla nas inne źródło, mianowicie Hele. II, 4224& z 1480 r. Mikołaj Zagorowski<br />
<strong>do</strong>konuje zamiany swej wsi. Zastrzega przy tym „Exceptis eciam in Chełm ... quod<br />
licebit genero suo Nicolao O<strong>do</strong>n et sororio suo Mathie et nobilibus filiis masculini<br />
sexus ... S. et N. ... si et postquam villam Chełm ab aliis <strong>do</strong>minis et heredibus<br />
dicte ville in toto coemerint, aut aliquis eorum coemerit in toto et non<br />
in parte, pro se et non pro aliis, ad hanc sortem in Ch., quam nunc permutavit ...<br />
tamquam ad proprietatem redire ... omni sine pecuniarum solucione pro eisdem<br />
sortibus". Jest to postanowienie szczególne i nie można widzieć w nim odbicia<br />
generalnej zasady.
Change language