prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

83
890 z 1305 r. czytamy: „Adalbertus ... hereditatem suam Vczonowo, que
erant [sic!] ipsius ac per suum fidele servicium meruit obtinere a principibus
... presentibus filiis predicti Adalberti ... qui donacioni paterne
leto animo consenserunt".
Lecz ta stanowczość odezwie się ponownie w 150 lat później na ziemiach
ruskich. AGZ V, 145 z 1456 r.: Jerzy Strusiło z Dmosina, chorąży
lwowski, za zgodą króla „villam nostram Czesky cum scultecia et Monastyrcze,
bona nostra hereditaria, non patrimonialia nec materna, ad
que fratres et consanguineitate nobis annexi- tam propinqui quam remoti
sexus utriusque, nihil iuris habere dinoscitur, que eciam bona pecuniis
nostris propriis per sudorem et profluvia cruoris nostri in serviciis
gravibus acquirendo, titulo empcionis comparacionis, nullo amicorum
et proximorum nostrorum ad id nobis subsidio suffragante ... simpliciter
et pure propter Deum ... [darowuje franciszkanom — Z. R.]".
Źródła w sposób niedwuznaczny podkreślają swobodę rozporządzania
dobrami nadanymi. Lecz właśnie silne akcentowanie tej swobody
jeszcze w połowie XV w. zdaje się wskazywać na to, że pretensje krewnych
obejmowały także tę kategorię dóbr 52 . Brak dowodów retraktu
z ich strony nie pozwala jednakże wyjść poza przypuszczenia.
b) Dobra nabyte innym sposobem.
Wobec zupełnego milczenia źródeł co do charakteru nieruchomości
uzyskanych w drodze zamiany możemy jedynie domyślać się na podstawie
analogii z dobrami nabytymi sumptibus paternalibus, że zaliczano je
do tej samej kategorii, do której należały majętności w zamian pozbyte
5S . Tak więc przedmiot naszych rozważań redukuje się do dóbr nabytych
drogą kupna i darowizny 54 . Chaos w terminologii, chwiejność prak-
52 AGZ V, 145 z 1456 r. Z roszczeniami występowali — jak się wydaje — nie
tylko potomkowie obdarowanego, czego można było się spodziewać z faktu, że
nadania dziedziczyli tylko zstępni w linii prostej (zob. wyżej, s. 81).
53 Zob. KDWP II, 1014 z 1319 r. Tak też przyjmuje Kolańczyk, Studia,
s. 420, ods. 198. Podobnie u cytowanych przez Zalaszowskiego komentatorów Zwierciadła
Saskiego (zob. M. Zalaszowski, Ius Regni Poloniae, t. II, Posnaniae
1702, s. 190 nn.).
54 Osobny problem stanowi określenie charakteru dóbr nabytych od krewnych.
W Mog., 10 z 1230 r. Racibor sprzedaje klasztorowi mogilskiemu wieś Zrasową,
którą (całą czy tylko część) nabył kilka lat wcześniej od synowca. „Hoc enim exprimendum
duxi, quod germani mei, consanguine! atque propinqui nihil mecum
commune in predicta villa Z. habuerunt solum filium meum Radzlaum, cum
quo eam pacifice multis annis possidens, de communi consensu vendidi". Podkreślenie
braku niedzielności z krewnymi ma na celu zapobieżenie ewentualnym próbom
windykacji (podobną motywację spotkaliśmy już w związku ze sporem o Pio-