prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca xv ...

że we Francji krąg uprawnionych był ograniczony do najbliższych
krewnych 52 .
Nie wiemy dokładnie, jak daleko sięgał on w prawach skandynawskich,
w każdym razie wychodził poza najbliższych spadkobierców. Zajmujący
się tymi prawami Piekarczyk mówi ogólnikowo o dalszych lub
bliższych krewnych lub rodzinie bliższej i dalszej 53 , z czego można wnosić,
że krąg uprawnionych nie był ściśle określony i prawdopodobnie,
analogicznie do prawa polskiego, sięgał tak daleko, jak daleko sięgało
poczucie pokrewieństwa 54 , czynnik jak najbardziej subiektywny, a więc
niewymierny, zwłaszcza w odniesieniu do dalszych krewnych 53 .
Tak więc również w innych prawach krąg podmiotów albo w ogóle
nie był ustalony, albo różnie określano jego zasięg. Tym samym analogie
sąsiedzkie nie mogą tu być brane w rachubę jako czynnik ułatwiający
dokładne ustalenie kręgu podmiotów prawa bliższości w polskim prawie
ziemskim 56 . Podzielamy w pełni sprzeciw Dąbkowskiego przeciwko
utożsamianiu kręgu uprawnionych z kręgiem realizujących w konkretnym
wypadku prawo bliższości bądź w związku z nim branych pod
uwagę 57 . Nie znaczy to jednak byśmy negowali w ogóle celowość zestawienia
tych ostatnich. Jest ono konieczne chociażby dla prześledzenia
ewentualnego rozwoju instytucji. Musimy zresztą ustosunkować się do
podobnych zestawień w literaturze, poruszamy się bowiem po terenie
już dość silnie eksploatowanym 58 . W poważnej liczbie źródeł odnoszących
się do prawa bliższości stopień pokrewieństwa uprawnionego
z pozbywcą jest albo wcale nieokreślony, albo oznaczony jednym z ter-
39
W tego rodzaju zwrotach, jak propinquiqres sunt, heres propinquior, tamquam proximiores,
dicens et asserens se esse proximiorem dicti militis pozbywcy (ibid., s. 309,
°ds. 1), mamy w istocie rzeczy przymiotniki użyte w komparatywie.
52
J. B r i s s a u d, Manuel d'histoire de droit prive, Paris 1935, s. 374; P. Viollet,
Histoire de droit civil français, wyd. 3, Paris 1905, s. 609. W odniesieniu do
stosunków polskich pogląd taki wypowiadali np. R. Hube III, s. 157, 170 nn. (ale
w II, 194 pisze „krewni", a nie „najbliżsi krewni"), i J. Adamus, Historia państwa
i pralna polskiego (do r. 1454), Łódź 1952, s. 18.
53 Piekarczyk, op. cit., s. 45 nn.
54 Podobną opinię eo do prawa polskiego stanowionego wypowiada Dąbkóws
k op. cit., t. II, ods. 2 na s. 505—506.
55 Silnie akcentuje to Tymieniecki, Społeczeństwo, s. 73. Dysponujemy
zresztą przekazem źródłowym, w którym pokrewieństwo przekracza trzeci stopień
komputacji kanonicznej (Roty wlkp. I, 1246 z 1427 r.).
56 Inaczej Arnold, op. cit., s. 7.
57 D ą b k o w s k i, op. cit., t. II, s. 503.
58 Prócz wymienionych już Michalewicza i Kolańczyka ustaleń takich dla Mazowsza
dokonał Russocki, Formy, s. 96 nn., a uzupełnia te wyniki danymi
dotyczącymi kobiet L e s i ń s k i, Stanowisko kobiety, s. 95 nn.