FRONDA

szczególności. Takie, dajmy na to, średniowiecze jawi się jako "trwająca bliskotysiąc lat próba zdominowania tradycji chrześcijańskiej przez ortodoksyjny nurtkościoła rzymsko-katolickiego, której przejawem była Inkwizycja."Ekokrytyka jest nieco aprioryczna, ale nie można od niej zbyt wieleoczekiwać. Wszak służy przetarciu szlaku dla nowego światopoglądu, który mawyrosnąć na gruzach starych systemów. Będzie to światopogląd ekologiczny,bo jak przekonują nas autorzy "Ekologii głębokiej", prawdziwe urzeczywistnienieekoidei jest możliwe tylko wtedy, gdy wszystko zostanie podporządkowaneekologii, rozumianej już nie tylko jako ochrona środowiska, ale też jako zwartysystem obejmujący wszelkie dziedziny życia. System ten zwany "ekologiągłębokąwykracza poza ograniczone, wyrywkowe i powierzchowne podejście doproblemów środowiska, próbując stworzyć wyczerpującą, spójną filozoficznie, azarazem religijną wizję świata". Innymi słowy ekologia głęboka to nowa monizującaideologia uzurpująca prawo do podporządkowania sobie wszelkiej ludzkiejaktywności. Zaiste tak szybki rozwój monistycznej doktryny nie był jeszczenotowany, a zaczęło się od zwykłej nauki ścisłej poprzez ruch politycznego naciskudo "duchowo głębszego podejścia do Natury", by ostatecznie osiągnąćekologiczną głębię.Świat według ekozofiiPunktem wyjścia dla ekologicznej wizji świata jest oczywiście filozofiaekologii. Jej głównym teoretykiem, a zarazem twórcą nazwy "ekologia głęboka",jest norweski filozof Arne Naess, którego poglądy przybliżają nam Devall iSessions. Jednakże teoretycy ekologiczni nie grzeszą oryginalnością. Za punktwyjścia służy im filozofia procesu; kompilują myśli Heraklita, Spinozy i Whiteheada,z uwypuklonym panteizmem, a wszystko zinterpretowane w duchu orientalnym(Tao i Zen). Oczywiście, kompilacja przebiega zgodnie z ekozałożeniami, leczpo zdjęciu siatki ekopojęć trudno znaleźć w ekozofii coś istotnie nowego.Naess za podstawowe dla ekozofii pojęcia uważa "samorealizację" i"biocentryzm". Samorealizacja jest dla niego czymś na kształt ekozbawienia (amoże ekonirwany), a osiągnięcie jej staje się możliwe dzięki utożsamieniu z corazszerszymi kręgami bytów, aż po utożsamienie ze wszechświatem. Wraz z tymostatnim zdobywamy świadomość naturalnych procesów, która to wiedza jestelementem samorealizacji. Naess nie wyjaśnia, co się dzieje, kiedy już się"samozrealizowliśmy", daje jedynie do zrozumienia, że będzie lepiej. Niewiadomojednak czy skutkiem samorealizacji ma być wieczna szczęśliwość, utrata istnienia,a może ostateczne zlanie z Naturą ?Biocentryzm z kolei to pogląd o charakterze ontologicznym, któryutrzymuje, że wszystkie byty (w tym wypadku skały, ptaki, wody, ludzie,dżdżownice etc.) są sobie równe. Nie ma zatem, żadnych istotowych różnic międzyczłowiekiem a innymi częściami Natury, np. pająkami. Jak widać, walcząc zantropocentryzmem można się zapędzić bardzo daleko i zdemokratyzować caływszechświat.224 FRONDA DOŻYNKI 1996