FRONDA

metareligię. Np. chrześcijaństwo należy jednak zinterpretować od nowa. I takśw. Franciszek jest "największym duchowym rewolucjonistą od czasówChrystusa", gdyż - według Lynn White'a - wprowadzał ideały biocentryczne. Istniejetakże potrzeba "drugiej chrześcijańskiej reformacji", a co więcej "w obliczu kryzysuduchowo-ekologicznego niektórzy chrześcijanie mówią o JedenastymPrzykazaniu" (...): Pana jest ziemia i wszystkie jej bogactwa: nie będzieszbezcześcił ziemi ani życia, które na niej jest".U źródełSame reformy to jednak nie wszystko; nie ma lepszego sposobu nabolączki niż powrót do źródeł. Ekologia głęboka ma ich wiele. Devall i Sessionswymieniają "filozofię wieczystą" Huxleya, naturalizm i sielanki literackie, ekologięnaukową i "nową fizykę" (ceniona za elementy filozofii procesu i elementywschodnie). Jednak u najgłębszych podstaw ekologii głębokiej, swego rodzajupraekologią jest tradycja ludów pierwotnych. "Istnieją dowody na to, że umysłpierwotny utrzymuje wszystkie wytwory ludzkie, takie jak język, organizacjaspołeczna, normy i wartości, magia w łączności ze światem Natury".Apoteoza pierwotnych kultur odbywa się na fali powszechnego głównie wUSA resentymentu, który każe postrzegać Indian jako szlachetnych strażnikówtranscendentu.Fascynacja ta musi być głęboka, skoro ekoreligia oparta jest nawierzeniach pierwotnych. Mają one wiele zalet: przede wszystkim sąpoliteistyczne, a "monoteizm ze społecznego punktu widzenia przejawia się jakofaszyzm, imperializm lub kapitalizm"; naukę zastępują mitem, a u ich podstawleży rytuał. Nic nie zaspokoi dążenia do sacrum lepiej niż celebracja letniegoprzesilenia, najlepiej pod kierunkiem szamana lub oddawanie czci totemowi(specjalistka w tej dziedzinie, pani La Chapell, poleca jako totem łososia).Reanimacja animizmu i szamanizmu ułatwić ma samorealizację i "łącznośćz Ziemią", a ponieważ traktuje się ją bardzo poważnie, utworzono specjalnyośrodek "Way of the Mountain" w Silverta (Kolorado), w którym zaczęto jużpraktykować określone rytuały.Zapewne praktykujący panteista znajdzie najpełniejsze spełnienie wobrzędach pierwotnych, ale nie są one jedyną "propozycją" "dzikich". Mit możezastąpić próby racjonalnego wytłumaczenia świata i stać się podstawą naukiopartej na ograniczonym praktycyzmie. Ważne jest także to, że poziom życiapierwotnych ograniczał populację i człowiek zbytnio nie przeszkadzał przyrodzie,był nawet zmuszony do integrowania się z nią w życiu codziennym. Poza tympodglądanie pierwotnych pozwoliło ekozofom pozbyć się dawnych skrupułów ipraktyk wegetariańskich, co manifestują poprzez poetyckie uniesienia: "wszyscypozbawiamy życia po to, aby żyć." Jest to "straszliwy, ale i piękny stan biosfery".Jedzenie znajduje też głębsze ekoteologiczne uzasadnienie: "przyglądając siętemu światu, który jest jednością, widzimy te wszystkie istoty jako nasze własneciało, jako nasze dzieci, naszych kochanków. Widzimy także samych siebie jakoofiarę złożoną na ołtarzu ciągłości życia. (...) Jeśli zjadamy jeden drugiego, czyż226 FRONDA DOŻYNKI 1996